Opinie Eigen regie en zelfredzaamheid winnen in de zorg

Eigen regie en zelfredzaamheid. Het is niet alleen een weg die van overheidswege wordt opgelegd. We willen het zelf ook. Maar vaak ontbreekt het aan de juiste middelen en informatie.

De Stichting Samen Beter Thuis ontwikkelde een platform voor mantelzorgers en zelfzorgers.

Initiatiefnemer Marian Fonville werd als fysiotherapeut voor complexe zorg geregeld geconfronteerd met vragen als: ‘hoe kan ik mijn invalide echtgenoot veilig uit bed tillen?’ Fonville: “Terechte vragen, waar ik geen goed antwoord op had. Ik ben gaan zoeken, maar kon nergens praktische lessen op het gebied van zelfredzaamheid vinden. Ik ben toen zelf workshops gaan organiseren, maar met workshops bereik je maar een beperkte doelgroep. Veel mantelzorgers hebben geen tijd om deze te volgen. Dat moest anders. In deze tijd met al z’n digitale mogelijkheden, moeten we toch een tool kunnen ontwikkelen waarmee we de hulpvragen van mantelzorgers en zelfzorgers kunnen beantwoorden. Met een groep professionals hebben wij een innovatiesubsidie aangevraagd en zijn we gestart met de ontwikkeling van het digitale platform samenbeterthuis.nl.” Inmiddels bestaat het hart van het platform uit ruim honderdtwintig zelf geproduceerde instructievideo’s rond praktische vragen over mobiliteit en zorg. Gratis en laagdrempelig en digitaal beschikbaar voor iedereen.

Preventie
Ook René Peters, verantwoordelijk wethouder in Oss, constateerde dat er

nauwelijks goede instructies voor hulpbehoevenden en hun mantelzorgers te vinden waren. Althans, niet gestructureerd en niet via open source. Oss was daarom samen met Uden de eerste gemeente die zich bij het platform aansloot. “Wij zijn al een eind opstreek met de transitie in de zorg, maar op het gebied van preventie valt nog een wereld te winnen. Eigenlijk is het heel simpel: een klein probleem is makkelijker te verhelpen dan een groot probleem. En grote problemen kun je voorkomen als mensen, zorgontvangers en hun ondersteunende netwerk, weten wat ze wel of niet moeten doen in bepaalde situaties. Dit platform biedt die informatie.”

Ondersteuning eigen kracht
Zijn Udense collega Gerrit Overmans sluit zich daarbij aan: “In de beeldvorming wordt vaak gedaan of de kanteling naar eigen kracht een bezuiniging is. Maar in feite is het uitbouwen van eigen kracht de definitie van helpen. Helpen betekent de eigen kracht versterken, anders ben je aan het vervangen en niet aan het ondersteunen. Tegelijkertijd wil je ervoor zorgen dat de draagkracht niet overvraagd wordt. Ik zie het als een taak voor de gemeente om ervoor te zorgen dat inwoners de juiste informatie hebben om daadwerkelijk van eigen kracht uit te kunnen gaan. En dat ze weten waar ze die informatie kunnen vinden. Net als Oss hebben wij een startsubsidie verleend voor samenbeterthuis, omdat dit initiatief een leegte vult. Nu komt het erop aan dat het de mensen daadwerkelijk bereikt. Het zou bijvoorbeeld mooi zijn als onze Wmo-consulenten en welzijnswerkers tijdens keukentafelgesprekken consequent op de website wijzen.”

Kwartiermakers en klankbordgroepen
Fonville is blij met de betrokkenheid van Oss en Uden – en hun financiële startschot – maar het komt nu aan op doorontwikkelen. “De kracht ligt in de verbinding tussen zorgontvangers, zorgprofessionals en de gemeenten. Naast de generieke informatie wil je ook de koppeling naar lokale informatie zodat je informatie op maat kunt geven. Wij gebruiken kwartiermakers die de contacten binnen de gemeente hebben. In de volgende twee gemeenten die zich hebben aangesloten, ’s Hertogenbosch en Bernheze, zijn we daarmee gestart. De kwartiermakers (professionals met affiniteit met de doelgroep) maken het platform bekend bij alle zorgprofessionals in een gemeente, die op hun beurt patiënten en mantelzorgers informeren. Zij zijn de lokale ambassadeurs die door de stichting voorzien worden van de juiste middelen, zoals flyers en presentatiematerialen. Zo worden informatie en werkwijze gedeeld en ingebed in iedere gemeente. Dat werkt, want de bezoekersaantallen stijgen door de inspanningen van de kwartiermakers. Daarnaast zijn er klankbordgroepen (zorgprofessionals en –ontvangers, en mantelzorgers) die vraag en aanbod van informatie met elkaar delen. Als zij signaleren dat bepaalde informatie ontbreekt, geven ze dat door. Verder moeten partijen als huisartsen, thuiszorg, welzijn, maar ook de ontslagcoördinator van het ziekenhuis een sluisfunctie vervullen tussen het platform en de doelgroep. Het moet een automatisme worden: iemand heeft een praktische vraag, ik weet het zelf niet, dus wijs ik op samenbeterthuis.nl.”

Breed beeld
Peters: “De focus verschuift hiermee van het verstrekken van voorzieningen naar het werkelijk bieden van ondersteuning. Naar echt praten met de cliënt en zijn netwerk en de ondersteuning bieden waarmee iemand weer vooruit kan. Voorheen verstrekte je een scootmobiel, maar vroeg je niet of de ontvanger wel wist hoe die werkte. Laat staan dat we vroegen of er überhaupt iemand was om naartoe te scooteren. Nu pak je het brede beeld en kun je met behulp van de website praktische hulpvragen beantwoorden en straks ook verwijzen naar de juiste professionals in jouw gemeente. Zover zijn we nog niet, maar daar zetten we wel op in.”

Maatschappelijke verantwoordelijkheid
“We zijn zeker nog niet klaar”, beaamt Marian Fonville. “We zoeken zoveel mogelijk naar samenwerking. Met andere fora en organisaties als mantelzorgers- en patiëntenorganisaties, hulpmiddelenleveranciers en zorgverzekeraars. Om kennis uit te wisselen, workshops op te zetten en budget los te krijgen. Als dit in Oss, Uden, ’s Hertogenbosch en Bernheze werkt, werkt het ook in alle andere gemeenten. Binnen de pilot ‘Zelfzorg in kracht door kennisoverdracht’ hopen we andere gemeenten warm te maken.” Overmans: “Het gevaar is dat die denken: het platform is er toch al, waarom zou ik nog investeren? Pak je maatschappelijke verantwoordelijkheid, is mijn antwoord. Een platform als samenbeterthuis.nl is nooit af, er zal altijd verandering en groei inzitten. En voor die lokale inkleuring heb je echt de gemeenten nodig. En vergeet niet, het gaat ons allemaal aan. Jij en ik, uiteindelijk worden we allemaal zorgontvanger of mantelzorger.”