Het Aziatische koninkrijk Bhutan is er al een tijdje van overtuigd: het ‘bruto nationaal geluk’ van zijn inwoners als maatstaf van de welvaart, in plaats van het puur economische bruto binnenlands product. Ook in de Nederlandse politiek wordt deze roep steeds luider. Maar waar moet je dan beginnen?
-c o l u m n-
In oktober 2015 installeerde de Tweede Kamer de tijdelijke onderzoekscommissie ‘Breed Welvaartsbegrip’. De commissie onderzoekt in welke mate het bruto binnenlands product (bbp) geschikt is voor het meten van onze welvaart. Het bbp gold sinds de Tweede Wereldoorlog voor vrijwel iedere overheid als de ultieme maatstaf van vooruitgang. Maar de afgelopen decennia brokkelde deze onaantastbaarheid af. Het bbp meet te vaak dingen die eigenlijk helemaal geen vooruitgang zijn, terwijl het dingen niet meet die dat juist wel zijn.
Vandaar dat ‘geluk’, ofwel ‘subjectief welzijn’, in de wetenschap en politiek de afgelopen jaren steeds hoger op de agenda is komen te staan. Het Sociaal Cultureel Planbureau wijdde in de recente publicatie ‘De Sociale Staat van Nederland 2015‘ een heel hoofdstuk aan geluk. De Erasmus Universiteit Rotterdam biedt vanaf 8 maart als eerste in Europa een Executive Program voor politici en ambtenaren aan: ‘Sturen op geluk in het publieke domein‘. Deze opleiding behandelt de mogelijkheden om beter beleid te ontwikkelen met geluk als middel, doel of indicator.
Geluk is meetbaar
Het gebruik van geluk door de overheid lijkt op het eerste gezicht moeilijk toepasbaar. Immers, geluk is subjectief. Desondanks is het een allesbehalve onontgonnen onderzoeksveld: de afgelopen vijftig jaar is er veel wetenschappelijk onderzoek naar geluk gedaan in allerlei onderzoeksvelden, zoals economie, psychologie, sociologie, geschiedenis, medische wetenschap en filosofie. Wat bleek: onderzoekers konden mensen simpelweg vragen hoe gelukkig ze waren; het rapportcijfer dat iemand aan zijn eigen geluk toekent, blijkt sterk overeen te komen met hoe anderen over diens geluk denken. Daarbij bleek geluk vaak over langere tijd een stabiel verschijnsel.
De wetenschap weet inmiddels op zowel macro- als microniveau wat mensen wel en niet gelukkig maakt. Zo weten we inmiddels welk verband er bestaat tussen geluk en inkomen, werkgelegenheid, gezondheid, onderwijs en tijdsbesteding. Nederland beschikt bovendien over een goede statistische infrastructuur. Uiteraard zijn er CBS en het SCP, maar ook de ‘World Database of Happiness’ van de Erasmus Happiness Economics Research Organisation (EHERO). Deze brengt de data uit die verschillende onderzoeken bij elkaar en is daarmee een unieke informatiebron voor benchmarking (het vergelijken van gegevens over geluk in een bevolkingsgroep of gemeente met elders in de wereld) en voor het ontwikkelen van evidence based policy.
Geluk als doel van beleid
Het gebruik van geluk als indicator van vooruitgang ondervangt een aantal tekortkomingen van een louter economische benadering. De gangbare kosten-batenanalyse drukt het effect van beleid uit in geld. Hier bestaan bezwaren tegen: ten eerste gaat dit uit van het verwachte effect van beleid – niet van het ervaren effect. Daarnaast lijkt een economische meetlat objectief, maar is dat allerminst: hetzelfde geldbedrag heeft voor verschillende mensen een verschillende betekenis, afhankelijk van (bijvoorbeeld) hun inkomen. En wat als een burger er financieel op vooruit gaat door een beleidsmaatregel, maar deze hem ook ziek, overspannen of eenzamer maakt?
Een kosten-batenanalyse in termen van geluk heeft deze nadelen niet. De Britse topeconoom prof. dr. Richard Layard, die ooit hét standaardwerk over kosten-batenanalyse schreef, brak daarvoor dan ook onlangs een lans in het World Happiness Report 2015. Het is ook een misvatting dat beleid zich louter zou moeten richten op ‘het vergroten van geluk’. Het gaat erom dat de overheid afweegt op welke manier beleid het geluk beïnvloedt en daarbij voor zo min mogelijk kosten een zo groot mogelijke positieve invloed probeert uit te oefenen. Hetzelfde geldt omgekeerd, bijvoorbeeld voor sociale of inkomensmaatregelen die het verlies aan geluk proberen tegen te gaan.
Andere denkwijze
In principe kan ieder beleid op ieder gebied voor iedere bevolkingsgroep worden geëvalueerd in termen van geluk. Deze gebieden kunnen ook onderling worden vergeleken. Dit levert een nieuw uitgangspunt voor het rendement van investeringen die een overheid doet: welk beleid levert per euro het meeste geluk op? Oftewel: hoe gebruikt de overheid belastinggeld zo efficiënt mogelijk als het doel het welbevinden van de burger is? Dit vergt een andere denkwijze van politici en ambtenaren in de landelijke, provinciale of gemeentelijke overheid en (semi)publieke instellingen. Maar wel een die de komende jaren steeds belangrijker zal blijken.
Auteur Drs. Akshaya de Groot (57) is geluksdeskundige, adviseur, auteur en wetenschapsjournalist. Hij schreef o.a. ‘Geluk voor Kamerleden’, blogt op geluksdoctorandus.nl en begeleidt trajecten rond geluk in onderwijs- en overheidsorganisaties.
Over ‘Sturen op Geluk in het Publieke Domein’ : Executive Program ‘Sturen op Geluk in het Publieke Domein’ is ontwikkeld door Erasmus Happiness Economics Research Organisation (EHERO), het multidisciplinaire kennis- en onderzoeksinstituut op het gebied van geluk van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Voor meer informatie klik hier
Burgers zijn er om het de ambtenaar naar de zin te maken en deze van inkomen te voorzien en een ieder die dit ontkent is een Op en Top Ambtenaar!
Waarom zou een ambtenaar zich dit voorrecht zelf ontnemen, als het alleen maar voordelen heeft bij het uitvoeren van de werkzaamheden.
Nooit is het jou schuld, wetten en regels kunnen naar eigen inzicht worden uitgevoerd, gesprekken beëindig je gewoon omdat je niet meer weet waar je het over hebt, procederen doe je toch op kosten van de gemeenschap en bij verlies ga je gewoon op kosten van de gemeenschap in beroep!
De burger gelukkig maken?
Nee, een ambtenaar is ook een burger en die maakt zich zelf gelukkig!
Deze geluksdeskundige heeft zo hier te lezen heel veel ervaring met de (hogere) ambtenaar, echter lees ik nergens iets over enige ervaring met de ervaringsdeskundige, de burger!