Naast minachting voor een persoon, kan minachting ook gericht zijn op het (democratisch) proces. Minachting toont onmacht en onvolwassenheid. Dat past niet bij het leiderschap dat we nodig hebben om ons door de tijd van transitie te loodsen. Dan heb je leiders nodig die we kunnen vertrouwen en die we willen, kunnen en durven te volgen.
Toen Donald Trump zeer zelfingenomen het applaus voor zijn verkiezingsrede – voor deze gelegenheid verpakt als ‘State of the Union’ – in ontvangst nam zag je Nancy Pelosi, voorzitster van het Huis van Afgevaardigden, achter hem zijn afgedrukte speech verscheuren. En natuurlijk, dolle Donald had voorafgaand aan de speech haar uitgestoken hand geweigerd, maar het was waardiger geweest als zij zich niet had verlaagd tot zijn spel door op een dergelijke wijze haar minachting te tonen.
In het Duitse Thüringen werd Thomas Kemmerich verkozen tot minister-president. Dat ging met steun van de rechtse AfD. Dat doet pijn, maar het is wel volgens de democratische spelregels verlopen. Een goede gelegenheid om de nieuwe premier hiermee te feliciteren. Maar daar dacht de linkse mevrouw Hennig anders over. Ze toonde zich een slecht verliezer en liep met een bos bloemen op Kemmerich af. In plaats van deze bos aan hem te geven, al dan niet vergezeld van drie ‘rondemiss’-zoenen, gooide zij de bloemen voor zijn verbaasde gezicht op de grond alsof zij voor zijn graf stond. Weinig fijngevoelig, weinig fatsoen en veel minachting.
Guy Verhofstadt, de fractieleider van de liberalen en democraten in het Europees parlement, kon er ook wat van en vergeleek Kemmerich met Hitler. Niet alleen respectloos, het is ook nog eens smakeloos, zeker als je de speeches van Verhofstadt voor de geest haalt. Speeches waarbij steevast het ‘schuim op zijn bek’ staat. Maar ja, minister-president worden in een Duitse deelstaat en dan de ‘onderkoning van Europa’ niet vragen om toestemming, dat is natuurlijk ook een onvergeeflijke blunder.
Minachting proces
Naast minachting voor een persoon, kan minachting ook gericht zijn op het (democratisch) proces. Bij GroenLinks dreigde een lijsttrekkersverkiezing te komen. Ondanks een korte aanmeldperiode die ook nog eens liep tijdens het kerstreces, had een lid het lef gehad om zich verkiesbaar te stellen. Dat was tegen het zere been van het bestuur en zou een smetje zijn op de al in voorbereiding zijnde ‘Klaver-show’ op het congres. Dat moet de opmaat zijn naar de verkiezingen en daar past een Noord-Koreaanse verkiezingszege bij. Of nog beter, helemaal geen verkiezingen omdat alle leden unaniem achter de grote leider staan.
En jawel, ‘na een gesprek met de voorzitter’ heeft de uitdaagster zich laten ringeloren. Met een ruggengraat van marsepein verpulverden haar ambities voor het lijsttrekkerschap. Ze mag nu een werkgroep leiden die zich richt op een klimaatneutraal Nederland in 2030. Hoe verzin je het? Het zal niet lang meer duren tot in de wandelgangen gniffelend wordt gesproken over de werkgroep ‘Kaltgestellt’.
Voor persoon én proces
Bij Farmers Defence Force, de radicale boerenactiegroep, gaat het in de overdrive en is er minachting voor persoon én proces. De woorden ‘nuance’, ‘fatsoen’ en ‘respect’ zijn in hun oprichtingsakte niet met inkt, maar met melk geschreven en dus allang vervaagd. Bij hen is de democratie in goede handen zo lang ze er maar geen last van hebben en wordt gedaan wat zij op hoge toon eisen. Zo niet, dan valt intimidatie je ten deel. Daarom hebben ze geen moeite om met een doodskist rond te rijden waar de namen van politici op staan, rijden ze met de tractor dwars door de voordeur en bedreigen zij anderen als die in gesprek gaan met de minister en wellicht wel water bij de wijn willen doen.
Moeite met spelregels
Toch opvallend dat mensen die zichzelf democraat noemen moeite hebben met de spelregels van diezelfde democratie, als het hen allemaal wat minder goed uitkomt. Hoeveel je ook van mening verschilt met een ander, als deze op democratische wijze op een bepaalde positie is gekomen past het niet om de spelregels eigenhandig, eenzijdig en tijdens de wedstrijd aan te passen. Letterlijk of door druk uit te oefenen. Het lijkt op de voetballer die een kans verspeelt omdat hij twee meter over het doel schiet, en dan gaat klagen dat het doel eigenlijk twee meter hoger had moeten staan.
De auteur schreef het boek ‘Organisaties in transitie’, verzorgt lezingen over de transitie en geluk, en was 8 jaar fractievoorzitter voor GroenLinks in Ede.
De schrijver krijgt zijn gelijk op een presenteerblaadje aangereikt door Max. Hij gaat zo tekeer tegen Trump dat hij vergeet dat deze langs democratische weg president is geworden. En dat kun je vervelend vinden, maar dat is nog geen vrijbrief voor onfatsoen.
Het staat er toch iets anders Robin. Omdat mensen de spelregels van de democratie niet accepteren gaan ze onfatsoenlijk handelen (zie de politieke voorbeelden) en zeuren (zie de voetballer). Slechte verliezers dus. Verder een goed en humoristisch stuk.
Helemaal eens met jouw reactie. De slechte verliezers worden ongemerkt onfatsoenlijk en lopen wellicht wel in de val van opportunisten.
Donald Trump wetteloze, partijdige afzettingsprocedure(een van de meest schaamtevolle politieke gebeurtenissen in de geschiedenis van de VS) is een misselijkmakend voorbeeld van minachting voor een democratisch gekozen staatshoofd…
Het lijkt mij dat de auteur fatsoensnormen en spelregels door elkaar haalt. Het is niet tegen de democratische spelregels om een uitgestoken hand te weigeren. Het is wel onfatsoenlijk. Het is niet tegen de spelregels om een speech te verscheuren. Het is wel onfatsoenlijk. Het is niet tegen de spelregels om bloemen voor iemands voeten te gooien. Het is wel onfatsoenlijk.
De auteur maakt een vergelijking met de voetbalsport en ook hier lijkt hij de plank mis te slaan. De voetballer overtreedt geen enkele spelregel als hij klaagt over de ruimtelijke locatie van het doel. Het verandert ook niks aan de situatie: géén doelpunt.
Wij kunnen ons beklagen over het gebrek aan fatsoensnormen bij onze hedendaagse politici, maar zolang zij geen democratische spelregels overtreden (bijv. door doelbewust een verkiezingsproces voor lijsttrekkerschap te saboteren) is het een kwestie van fatsoen en niet van spelregels.
Ook ik zou graag terug willen naar de tijd de politici elkaar als heren en dames van stand bejegenden, maar die tijd is helaas voorbij. Het politieke spel is verhard, net als de voetbalsport. Als jij hier niet in meegaat, dan kan je net zo goed meteen de handschoen in de ring gooien.