Bestuurders en ambtenaren die verzuchten ‘dat het hoogste tijd is voor rust in de tent’ missen de essentie van deze tijd.
– c o l u m n –
Als je voorbij de problemen van vandaag kijkt zie je dat traditionele pijlers onder de Nederlandse samenleving aan vernieuwing toe zijn. Vernieuwing is topsport. Het vraagt het uiterste van bestuurders en ambtenaren. Veel gemeenten worstelen met de vernieuwingsopgaven. Ze hebben weinig capaciteit beschikbaar, ontberen (gevoelsmatig) externe prikkels voor echte vernieuwing en hebben moeite om onvermijdelijke mislukkingen te accepteren. Als gevolg hiervan zien we dat nog steeds onevenredig veel tijd wordt gestoken in het schrijven van blauwdrukken en beleidsvisies. Beheersing en verantwoording vormen nog steeds de kern van de bedrijfsvoering. Innovaties en vernieuwingen ontstaan niet op de tekentafel. Landelijke programma’s dringen moeizaam door tot de lokale dienstverlening. En stuurgroepen zijn de dood in de pot.
Echte vernieuwingen ontstaan als professionals inspirerende collega’s in projecten en op de sportschool ontmoeten, elkaar uitdagen en mislukkingen de bron vormen voor een volgende generatie vernieuwing. Het is niet voor niets dat veel succesvolle start up’s en innovators in elkaars buurt zijn gehuisvest. Sillicon Valley is een aansprekende voorbeeld, maar ook in Nederland zijn spraakmakende voorbeelden te vinden (Wageningen, Eindhoven). Vernieuwing vraagt spanning en ontmoeting.
Sommige lezers zullen in deze analyse een pleidooi zien voor schaalvergroting en herindeling. Dat is soms zinvol, al zijn de frustratie en vervreemding waarmee schaalvergroting gepaard kan gaan vreselijk. Ik geloof meer in het organiseren van externe prikkels om verandering op gang te brengen. Maak het leven spannend en prikkelend. Veroorzaak onrust en Het effect van de benchmark van Elsevier op scholen en ziekenhuizen is boeiend. Laat maar zien welke gemeenten goed presteren en welke achterblijven. Er is nog veel te veel gelegenheid voor intern gedoe.
Het organiseren van lokale en regionale ontmoetingen tussen ambtenaren, (maatschappelijk) ondernemers en burgers vind ik ook belangrijk. De gemeente Utrecht organiseert met veel succes zijn Stadsgesprekken voor burgers, instellingen, bedrijven en ambtenaren. Ik heb deze agendavormende gesprekken een paar keer mogen begeleiden en ben erg onder de indruk van de vernieuwingskracht die dan telkens ontstaat.
Ambtelijke ontmoeting gebeurt vaak in de regio. Het aantal samenwerkingsverbanden groeit. Dat is niet de ontmoeting waar ik op doel. Samenwerkingsverbanden bieden zelden een stimulerend leer- en innovatieklimaat. Ik ontmoet in elk geval veel argwaan en wantrouwen als ik spreek met gemeentelijke managers die ‘moeten samenwerken’. Om allerlei redenen staat het eigen belang centraal. Eigen belang beperkt het vernieuwingsvermogen van gemeenten. Er ontstaat defensief gedrag. Inspirerende spanning wordt weggeorganiseerd. Professionals leren niet (van elkaar).
Vernieuwing vraagt een continu leerproces. Leren van en met elkaar is een cruciale randvoorwaarde voor spannende innovatieprocessen. Dat vraagt een andere vorm van ontmoeting. Als je het innovatievermogen van jouw gemeente wilt versterken dan zorg je er enerzijds voor dat externe prikkels zich veel harder en dieper in de organisatie laten voelen en organiseer je informele en openhartige ontmoetingen tussen ambtenaren, bedrijven en instellingen. Het liefst op de plekken waar het gebeurt. Want daar laat de noodzaak tot verandering en vernieuwing zich voelen. En iedereen vindt her nog leuk ook.
Geef een reactie