Goed voorbeeld: Nieuwe aanpak Rotterdamse schuldhulp loont

De gemeente Rotterdam vernieuwde vorig jaar haar schuldhulpverlening. De aanpak, waarbij inwoners eerder en beter worden geholpen met veel aandacht voor ‘schuldenstress’, loont. ‘De nieuwe benadering is gebaseerd op vertrouwen,’ aldus Martine van Middelkoop die tekst en uitleg geeft namens de gemeente.

In Rotterdam lopen zo’n 60.000 huishoudens een risico op problematische schulden. Als ze zich bij de gemeente melden, is hun schuld vaak al flink opgelopen, gemiddeld tot zo’n 45.000 euro. Deze mensen weten vaak niet goed waar en hoe ze ondersteuning kunnen vragen, of de aangeboden hulp blijkt niet te passen. Daarom startte Rotterdam vorig jaar met een nieuwe aanpak voor schulden: Reset. De gemeente wil eind 2021 in totaal 15.000 inwoners een individueel ondersteuningsplan bieden voor het aanpakken van hun betalingsachterstanden.

Hoewel 2019 een opstartjaar was voor het nieuwe beleid, met aanpassingen in de organisatie en het toetsen aan de praktijk, lijkt de aanpak z’n vruchten af te werpen. Drieduizend Rotterdammers kregen afgelopen jaar hulp bij het oplossen van schulden. Dat zijn duizend mensen meer dan in 2018, het jaar vóór de nieuwe aanpak.

Vast contactpersoon

Het doel van de Rotterdamse aanpak is ‘mensen met schulden eerder passende en stress-sensitieve ondersteuning geven, waardoor zij het traject afmaken en schulden en andere problemen minder hoog oplopen en uiteindelijk opgelost worden,’ in de woorden van de gemeente. Een belangrijk ingrediënt voor de aanpak is dat er één vast contactpersoon is voor mensen die aankloppen met financiële problemen, een trajectbegeleider die specialist is in schulden. ‘Met een vast iemand die makkelijk te benaderen is, hou je de drempel laag,’ legt Martine van Middelkoop, woordvoerder bij de gemeente, uit.

Aandacht voor ‘schuldenstress’

De hulp bestaat uit het regelen van de schulden, budgetbeheer en training en coaching bij het op orde krijgen van het huishoudboekje. De begeleiding loopt gedurende het hele traject dat vaak wel drie tot vijf jaar kan duren. Daarnaast is er in de nieuwe aanpak veel aandacht voor het effect van ‘schuldenstress’ op mensen. De gemeente noemt het verminderen daarvan zelfs een belangrijke eerste stap.

Wat maakt de aandacht voor spanningen zo belangrijk in dit traject? En welk effect heeft stress eigenlijk op schuldenaren? Van Middelkoop: ‘Door de stress die mensen met schulden ervaren, gaan ze fouten maken en nemen ze vaak de verkeerde beslissingen voor de korte termijn, waardoor problemen alleen maar groter worden. De nieuwe benadering is gebaseerd op vertrouwen. Schulden staan meestal niet op zichzelf, er zitten vaak andere problemen achter. Zoals een gebeurtenis die je leven verandert: een scheiding, ontslag, ziekte of een verslaving. Door eerst de schulden aan te pakken, ontstaat rust om ook aan de oplossing voor andere problemen te werken.’

Ervaren inwoners dit ook zo? ‘Om je een voorbeeld te geven: Mohamed (28) worstelt al vanaf zijn 22e met schulden en heeft met allerlei instanties geprobeerd om eruit te komen, maar zonder resultaat. Hij is een van de klanten die een trajectbegeleider kreeg zodat hij er niet meer alleen voor stond. Zijn vertrouwen in de gemeente moest echt groeien, maar na een tijd gaf hij aan dat hij het gevoel had dat de begeleider naast hem staat om problemen op te lossen. Daardoor heeft hij weer de motivatie om zijn brieven open te maken en administratie te ordenen. Ook omdat zijn trajectbegeleider erop rekent dat hij het doet.’

Advies voor andere gemeenten

Volgens Van Middelkoop is de bekwaamheid van de schuldhulpverleners van groot belang: ‘Geef medewerkers tijd om mensen die aankloppen voor schuldhulp een luisterend oor te bieden, zodat je de stress waarmee mensen binnenkomen een beetje wegneemt. Investeer in trainingen waarmee medewerkers leren hoe schuldenstress werkt en hoe ze daarmee omgaan.’ En ook samenwerken met andere instanties speelt een belangrijke rol. ‘Met partners zoals bijvoorbeeld welzijnsorganisaties, bewindvoerders of deurwaarders. In Rotterdam merken we dat het goed werkt om samen op te trekken, want mensen met schulden hebben vaak hun vertrouwen in instanties verloren. Door als gemeente en samenwerkende partners oog te hebben voor de spanning die mensen daardoor ervaren, win je weer vertrouwen.’

Is de Rotterdamse aanpak ook geschikt voor andere gemeenten, ongeacht grootte en karakter? ‘Ja, alhoewel de accenten per gemeente kunnen verschillen. Bij kleine gemeenten is de omvang van de problematiek wat kleiner waardoor je wellicht nog meer accent kunt leggen op persoonlijk contact en maatwerk.’

Bijschaven en uitrollen

De nieuwe aanpak liep tot nu toe bij wijze van proef in vier gebieden in de gemeente: Delfshaven, Feijenoord, Charlois en IJsselmonde. ‘We zijn nog aan het experimenteren en leren. Dit jaar rollen we de nieuwe schuldhulp uit over de hele stad.’ Daarvoor zijn afgelopen half jaar al veertig trajectbegeleiders gestart. Dit jaar wordt er opgeschaald naar 75. ‘Onze grootste uitdaging is om snel goede trajectbegeleiders te vinden die maatschappelijk werker zijn én expert in schuldhulp. Het is een nieuwe functie die cruciaal is voor het succes van onze nieuwe werkwijze.’

Binnenkort wordt de proef geëvalueerd: ‘Daarbij luisteren we naar de ervaringen van Rotterdammers die al gebruikmaken van onze nieuwe schuldhulp. En naar onze partners in de stad die de behoeften van deze doelgroep ook goed kennen. Zodat we de schuldhulp steeds beter laten aansluiten bij de wensen van Rotterdammers die met ons op weg willen naar een schuldenvrije toekomst.’