Gemeenten mogen van Ollongren meer experimenteren

Gemeenten mogen best meer experimenteren door meer taken zelf uit te voeren. ‘Waarom niet, als dat bijvoorbeeld een dochter van een bezorgde vader in Amsterdam aan een woning helpt,’ aldus minister Ollongren van Binnenlandse Zaken.

Dit standpunt wordt verwoord in de Thorbecke-lezing, die de minister gisteren in Zwolle had moeten houden. Maar omdat ze griep heeft, las haar secretaris-generaal de tekst voor. Ollongren pleit voor meer experimenten en vernieuwingen binnen de bestaande Gemeentewet en Provinciewet, die de bevoegdheden van lokale overheden regelen. Ze noemt de huidige ontwikkelingen een begin. Gemeenten krijgen al meer ruimte bij bijvoorbeeld zorg en jeugdhulp en bij de ontwikkeling van de omgeving.

Verder oprekken

Maar die ruimte moet dus worden opgerekt. ‘Waarom nee tegen een provincie als Zeeland die in overleg met gemeenten gemeentelijke taken wil uitvoeren, als daardoor die directeur van die basisschool zijn school kan openhouden. Waarom nee tegen Sittard als die gemeente bevoegdheden overdraagt aan kleinere kernen als Guttecoven, als dat de mensen meer betrekt bij het openbaar bestuur.’

Inrichting bestuur

Als het binnen de kaders gebeurt, moeten gemeenten ook meer hun eigen bestuur kunnen inrichten, aldus de minister. Nu mogen ze niet zelf bepalen hoeveel raadsleden ze willen hebben. Of mogen ze niet zelf tussentijdse gemeenteraadsverkiezingen regelen, of zelf meer belastingen heffen. ‘En ik zeg nu tegen die oplossingen “ja”. Ja met een grote mits,’ aldus de lezing.

Die ‘mits’ zou bestaan uit de volgende randvoorwaarden:

• de autonomie van gemeenten,
• de democratische verantwoording van bestuur,
• de scheiding tussen de uitvoerende en controlerende macht,
• de politieke verantwoordelijkheid van het college voor hun ambtenaren, en
• de eisen die we aan bestuurders stellen op het gebied van integriteit en onverenigbaarheid van functies.

‘De enige voorwaarde die ik stel, zijn die van de essentiële randen van het speelveld van de democratie en de rechtsstaat,’ aldus de lezing.

‘Slip of the pen’

Onlangs erkende een topambtenaar van het ministerie al dat gemeenten die te veel samenwerken, toch niet hoeven te fuseren, hoewel dit is opgenomen in het regeerakkoord. Dit was een ‘slip of the pen’ en ‘de interpretatie is nu anders’, zei Reinier ter Kuile. Hij reageerde daarmee op onderzoek waaruit blijkt dat gefuseerde gemeenten niet minder samenwerken dan andere.