De afgelopen 10 jaar hebben we veel gemeenten zien pogen om de stap te maken naar regisseren. Helaas verwordt het begrip soms tot een soepje van opvattingen die leiden tot de raarste resultaten. Wat is ook weer een regisserende gemeente? Dit is een gemeente die langs de drie lijnen “samen maken”, “samen doen” en “uitbesteden” is georganiseerd. Dit is in gemeenteland een paradigmashift.
Waarom gaat het mis?
Niet dat gemeenten niet willen maar in de praktijk wordt gekozen voor kleine “incrementele” stapjes. Op het oog kennen deze weinig risico. En zo worden onbedoeld de risico’s juist groot. De kloof tussen de gemeenten die het wel op den duur lukt en degenen die het niet lukt wordt groter. Uit onkunde wordt de handdoek in de ring gegooid. Gemeenten fuseren. Met verlies van democratisch gehalte, extra kosten, grotere complexiteit en extra werk van dien. Na de fusie begint het spelletje opnieuw. Nog erger is de variant waar ambtelijke organisaties in elkaar worden geschoven. Zoals ik in mijn column van september al heb aangetoond wordt dan vooral enorm veel oude bureaucratische wijn in nieuwe zakken gegoten.
Hoe dan wel?
Gemeenten die het wel snappen beginnen met te focussen op haar kernactiviteit “sturen en beslissen”. Er wordt een toekomstvisie ontwikkeld. De organisatie gaat echt werk maken van lijnen “samen maken”, “samen doen” en “uitbesteden”. Welke stappen zijn daar voor nodig? Het begint bij de verantwoordelijkheid voor de grote transformatie op het allerhoogste niveau. Dit zijn de burgemeester en de gemeentesecretaris. Ja, bij allebei hoort ze thuis. De bestuurlijke werkwijze vraagt immers om dezelfde omvangrijke ingreep als de ambtenaren. Zonder gericht leiderschap van allebei gaat het niet voor elkaar komen. Slechts die gemeenten waar vanuit de top snel, gedisciplineerd en betrouwbaar vanuit een open visie gewerkt wordt hebben kans van slagen.
Daarna komt het erop aan
Begin nu eens met prioriteiten stellen. Een term die we in managementland kennen als “de juiste dingen doen” in plaats van “de dingen goed doen”. De volgende stap is alle – maar dan ook alle – overbodige procedures schrappen en dat blijven doen. En de laatste draait om constant meten en verbeteren van de gewenste resultaten. Vervolgens doelgericht en strak gestuurd via “olievlek”- werking het gewenste gedrag doorvoeren.
Doorleren
“Samen maken”, “samen doen” en “uitbesteden” leidt tot een enorme innovatiegolf. Waarom? Simpelweg doordat gemeenten buiten de deur werken. Ambtenaren komen meer dan ooit vertoond in aanraking met commerciële bedrijven, bewoners, winkeliers en met professionele organisaties zoals justitie, politie of woningcorporaties. Door hiervan te leren kunnen de “gemeentelijke regisseurs” hun prestaties steeds verder verbeteren. Werken aan prioriteit drie dus.
Is de toekomst hoopvol?
Zolang het hardnekkige misverstand bestaat dat een regisserende gemeente zomaar een idee is wel. Het organisatieprincipe “samen maken”, “samen doen” en “uitbesteden” als paradigmashift is het gevolg van een grondige maatschappelijke en bestuurlijke analyse. Ze is de basis voor een “sturende en beslissende” gemeente die aan de behoeften van de samenleving kan voldoen. Het gaat om de burgemeesters en gemeentesecretarissen die zich niet laten remmen door het verleden en het lef hebben door te zetten. Zij maken geschiedenis door een regisserende gemeente tot stand te brengen.
Zou die top-down benadering echt helpen? Is regisseren misschien eerder iets van de volgorde initiëren, stimuleren, fasciliteren en overlaten?