Grote verantwoordelijkheid voor gemeenten bij energietransitie

Het kabinet erkent het belang van lokale oplossingen in de energietransitie en geeft gemeenten daarin een grote verantwoordelijkheid. Zij moeten de transitie onderdeel maken van hun omgevingsplannen en in dialoog gaan met burgers en bedrijven. Dat staat in de vandaag door minister Kamp van Economische Zaken gepresenteerde Energieagenda.

De Energieagenda bevat maatregelen om CO2 terug te dringen tot ongeveer 0 in 2050. Een belangrijk onderdeel daarvan is de energietransitie naar duurzame energie. De maatregelen zijn een vervolg op onder meer het Energieakkoord en de Nationale Klimmaattop in Rotterdam, waar gemeenten zich al committeerden aan het stoppen met aardgas als warmtebron.

Lokaal niveau

Bij het terugdringen van aardgas wordt in de Energieagenda bevestigd dat het kabinet ervoor kiest om gemeenten ‘de verantwoordelijkheid en de noodzakelijke bevoegdheden te geven om op lokaal niveau, in samenwerking met de netbeheerder, te besluiten over de lokale energievoorziening’. We zetten de belangrijkste onderdelen uit de Energieagenda voor gemeenten op een rij.

• De transitie van de lage temperatuur warmtevoorziening gebeurt voor een belangrijk deel lokaal en daar hoort ook lokale besluitvorming en verantwoordelijkheid bij. Gemeenten moeten volgens het kabinet dan ook de regie nemen, omdat zij het beste de lokale omstandigheden en effecten kunnen inschatten van de timing en richting. Netbeheerders gaan adviseren wanneer het beste gestopt kan worden met het gasnetwerk en de aanpassingen aan verschillende infrastructuren die volgen uit de besluitvorming door gemeente uitvoeren.
• Welke alternatieven voor verwarming het beste zijn en wat het tempo van de transitie wordt moet de gemeente vastleggen in het omgevingsplan. Dit wordt hiermee ook een lokaal energie- en warmteplan dat goedgekeurd moet worden door de gemeenteraad. Het kabinet zegt dat gemeenten die willen experimenteren worden gefaciliteerd, maar gaat niet verder in op het hoe.
• Gemeenten worden verantwoordelijk voor de regionale afstemming van energie- en warmteplannen. Het kabinet gaat nog in gesprek met gemeenten, provincies en regionale netbeheerders over rolverdeling, bevoegdheden, informatievoorziening en samenwerking.
• De transitie heeft grote gevolgen voor de leefomgeving van mensen. Gezien de impact is democratische besluitvorming met ruimte voor inbreng en alternatieven vanuit burgers en lokale initiatieven, heel belangrijk. Gemeenten zullen een rol spelen bij het intensiveren van de dialoog met burgers en bedrijven over de gevolgen en maatregelen.
• De energietransitie is onderdeel van een bredere maatschappelijke transitie. Gemeenten zullen de energietransitie mee moeten nemen in hun omgevingsvisies- en plannen en in regionale of thematische programma’s. De overheden zullen de energietransitie zoveel mogelijk moeten integreren en combineren met andere maatschappelijke opgaven, ook op het gebied van investeringsmogelijkheden.

In 2017 zal het kabinet samen met de VNG, IPO en UvW de plannen bespreken. Ook wordt dan gekeken welke ondersteuning gemeenten en provincies nodig hebben om energietransitie integraal mee te kunnen nemen in de eigen omgevingsvisies en plannen. In hoeverre en in welke vorm de punten uit de Energieagenda worden overgenomen moet dus nog blijken, ook al omdat er vanuit de Tweede Kamer al veel kritiek is op de plannen van Kamp.