Veel gemeenten zijn al bezig met de voorbereiding op de nieuwe Omgevingswet en het inpassen ervan in de praktijk. Dat zegt Marco Lurks, Coördinerend Senior Omgevingsrecht bij de VNG.
“Het is heel positief om te ervaren en geeft een goed gevoel over de stand van zaken wat betreft de nieuwe wet. Naast de vele Crisis- en herstelwetprojecten waarmee wordt vooruitgelopen op het omgevingsplan zijn gemeenten al bezig om de gedachtegang achter de Omgevingswet zoveel mogelijk in de praktijk te brengen.”
Lurks zegt dit naar aanleiding van het Congres Omgevingswet in Uitvoering. De algemene conclusie was wel dat gemeenten en ambtenaren zelf aan de slag gaan met de Omgevingswet. Met zowel de voorbereidingen op implementatie, als het nu al in de praktijk brengen van omgevingswetgericht werken. Verrassend is dat er vaak veel meer mogelijk is op basis van de huidige wetgeving en beschikbare digitale gegevens dan gedacht. Een tweede conclusie is dat de aanpassing van de regels en juridische zaken voor de Omgevingswet één ding is, maar de cultuurverandering en de omslag in de organisatie minstens zo belangrijk, of misschien nog wel belangrijker is.
Tips en aanbevelingen
Belangrijke tips en aanbevelingen die naar voren kwamen vanuit de sprekers die allen betrokken zijn bij de Omgevingswet:
- Werkprocessen moeten heringedeeld worden. Doe dat integraal en niet te veel in hokjes. Stel hiervoor realistische budgetten ter beschikking.
- Goede voorlichting en communicatie naar inwoners en bedrijven is van cruciaal belang.
- Houd altijd de gebruiker in het achterhoofd, wie raadpleegt het plan en waarom?
- Neem vertrouwen als vertrekpunt, ga in dialoog met bewoners en ondernemers en laat wat ze zelf kunnen aan hen over.
- Denk na over hoe je een integrale aanpak kunt krijgen in een versnipperde raad. Er hangt veel af van hoe de gemeenteraad met de nieuwe wet omgaat. Praat de raad en het college van B&W steeds bij over de ontwikkelingen om ze bij de les te houden.
- Wacht niet op de komst van het Digitaal Stelsel Omgevingswet, maar ga nu op basis van beschikbare digitale bronnen zelf aan de slag met een data-gestuurde benadering van de fysieke leefomgeving.
- Over het planproces: Vertrek niet vanuit het probleem, maar vergroot je scope. Denk niet klein in locaties, maar vanuit een gebiedsgerichte benadering. Maak de gouden driehoek van overeenstemming waarin de wederzijdse belangen overlappen, zo groot mogelijk.
- Samenwerken loont, laat oude structuren en regels los en experimenteer.
- Laat de werkvloer zoveel mogelijk zelf aan de slag gaan met de veranderingen. Dat biedt de meeste kans op een succesvolle aanpak onder de Omgevingswet.
Uitdaging
“Vanuit een integrale benadering initiatieven bij elkaar brengen, waarbij toezicht op de kwaliteit van de leefomgeving geborgd is”, ziet Lurks als grote uitdaging in de invoering van de Omgevingswet. “Het omgevingsplan is een van de spannendste onderdelen.” Om hier op in te spelen is er het project ‘Handvatten voor het omgevingsplan’. Het project wil de bedoeling en de mogelijkheden van het omgevingsplan duidelijk maken met staalkaarten voor 11 verschillende gebiedstypen (zoals centrum stedelijk, centrum dorps, kantoren en publieksintensief) waarmee gemeenten aan de slag kunnen. “Het is een heel groot traject en we hopen het in samenspraak met gemeenten en andere stakeholders te ontwikkelen, aldus Lurks. Ook de website aandeslagmetdeomgevingswet.nl is onlangs vernieuwd. Nieuw is de mogelijkheid om online vragen te stellen aan een informatiepunt en een omvangrijke kennisbank over de wet- en regelgeving.
Overgangstermijn
Als de Omgevingswet in werking treedt worden bestemmingsplannen automatisch omgezet naar omgevingsplannen. Om de overgang van de oude naar de nieuwe werkwijze zo soepel mogelijk te laten verlopen wil de VNG een overgangstermijn van 10 jaar. Dit om van ‘omgevingsplannen van rechtswege’ volwaardige omgevingsplannen te maken in samenspraak met inwoners, bedrijven en medeoverheden. Marco Lurks licht toe: “Tien jaar klinkt lang, maar dat is het zeker niet. Alle bestemmingsplannen en beheersverordeningen gaan automatisch over, maar moeten samen met gemeentelijke verordeningen en dat wat niet meer door het Rijk wordt geregeld worden omgekat naar één omgevingsplan. Gemeenten zitten al niet ruim in hun jasje qua ambtenaren en al het werk moet toch gebeuren.”
Actualiseringsplicht
Ook stelde de VNG aan het ministerie van I&M voor om de huidige actualiseringsplicht voor digitale bestemmingsplannen laten vervallen. Papieren plannen moeten wel worden geactualiseerd. Het VNG-voorstel geeft gemeenten ruimte om nu al capaciteit in te zetten voor de overgang naar het nieuwe wettelijk stelsel, waarin omgevingsvisie en omgevingsplan leidend zijn. “Gemeenten moeten zich nu al actief voorbereiden anders komen ze in de problemen”, aldus Lurks, “gelukkig zijn er al veel gemeenten zelf aan de slag.” Begin 2017 moet blijken of het ministerie de voorstellen van de VNG en gemeenten heeft overgenomen.
Door alleen de papieren plannen te actualiseren zet je burgers buiten spel. Juist in de huidige digitale georiënteerde maatschappij moeten plannen van de gemeente digitaal beschikbaar zijn. Hierdoor kan iedereen de ontwikkelingen volgen. Zonder eerst te moeten bellen met het gemeentehuis, een afspraak te moeten maken met een ambtenaar. Om vervolgens een fysiek bezoek aan het gemeentehuis te moeten brengen om plannen in te zien. Hiermee werp je als gemeente extra drempels op voor geïnteresseerde en betrokken burgers, die tijd en extra geld kosten.