In de keuken van de Omgevingswet wordt nog volop geleerd

Gemeenten lopen bij het testen van het Digitaal Stelsel Omgevingswet aldoor tegen technische haperingen aan. In speciale DSO-werkplaatsen gaat al meer goed, maar feilloos en volledig werken de systemen nog altijd niet.

Om gemeenten te ondersteunen bij de aansluiting op het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) is de Vereniging van Nederlandse Gemeenten vorig jaar gestart met DSO-ketenwerkplaatsen. Daar kunnen gemeenten de werking van hun eigen software testen binnen de landelijke DSO-oefenomgeving. Het gaat om het publiceren en muteren van omgevingsplannen, ontvangen van vergunningaanvragen en het beheren van de eenvoudige regelgeving die nodig is voor de beslisbomen bij veelvoorkomende aanvragen.

Voor deze verschillende omgevingen in de DSO-keten gebruiken gemeenten aparte softwarepakketten. Het programma Aan de Slag Met de Omgevingswet heeft werkplaatsen ingericht met de focus op de interbestuurlijke samenwerking. Op dit moment lopen 29 DSO-werkplaatsen, 63 werkplaatsen zijn eerder afgerond.

Werkplaatsen deelketens

Naast het oefenen in de DSO-keten is de VNG onlangs als vervolgstap begonnen met zogeheten werkplaatsen voor de deelketens VTH (vergunningverlening, toezicht en handhaving) en het omgevingsplan. Deelnemende gemeenten zijn al met hun plan- en regelbeheersoftware aangesloten op het DSO. Amstelveen, Arnhem, Bommelerwaard, Eindhoven en Leiden voeren zo’n nieuwe werkplaats uit met het omgevingsplan.

Om met het digitale omgevingsplan te kunnen oefenen, behandelen deze werkplaatsgemeenten verschillende cases, van gebruiks- en bouwactiviteiten tot vrijkomende agrarische vergunningen en hoogbouwbeleid. Uiteindelijk doel is dat omgevingsplannen straks na de invoering van de Omgevingswet via het Omgevingsloket digitaal toegankelijk zijn voor inwoners en ondernemers.

Grip op ‘annoteren’

Arnhem deelde afgelopen dinsdag tijdens een online bijeenkomst haar ervaringen. Om alle ruimtelijke regels op te kunnen nemen in het omgevingsplan, werkt de gemeente al langer aan een methodiek om de bestaande bestemmingsplannen te fileren. De gemeente wil haar omgevingsplan in kleine stukken opbouwen door steeds lagen toe te voegen.

Net als andere gemeenten moet Arnhem aan haar digitale omgevingsplan regelgeving, gebieden en activiteiten toevoegen. Dat is cruciaal voor de publicatie van vergunningsvereisten en de beslisbomen, die inwoners op het Omgevingsloket doorlopen. Ze kunnen bijvoorbeeld checken of ze een vergunning nodig hebben. De VNG heeft voor de verschillende typen annotaties een handreiking opgesteld.

‘Door te oefenen hebben we beter grip op onze plansoftware en het annoteren gekregen. In het toevoegen van gebieden gaat veel tijd zitten vanwege alle lagen en tekeningen. Maar we zijn het oefenstadium nu voorbij en passen dit al echt toe,’ lichtte omgevingsjurist Saskia Maessen op het webinar toe.

Kan niet worden geopend

Arnhem is er dus in geslaagd haar eerste omgevingsplan te publiceren, maar technisch gezien kan het plan nog niet worden geopend, aldus Maessen. ‘De techniek achter het DSO is nog niet af. Dat is vervelend.  We kunnen zo niet nagaan hoe regels er op de kaart uit komen te zien en of het plan wel goed digitaal toegankelijk is.’

Maessen heeft ook kritiek op de viewer Regels op de Kaart in de oefenomgeving van het DSO. Via de viewer is weliswaar met één klik op een adres duidelijk wat daar voor activiteiten mogelijk zijn. Maar de viewer is niet in staat in één keer een totaaloverzicht voor een volledig omgevingsplan te produceren. Er is echter een extra viewer in de maak, geënt op de bestaande viewer van ruimtelijkeplannen.nl (onder de Wro), die deze duidelijkheid wel geeft.

Eerder in juni en april dit jaar werden in webinars rond de DSO-werkplaatsen door deelnemende gemeenten volop melding gemaakt van problemen in de landelijke DSO-preproductieomgeving. De afgelopen tijd liet de oefenomgeving nog steeds storingen zien bij de publicatie van complexe omgevingsdocumenten met veel geografisch detail. De DSO-organisatie zegt in een taskforce aan een oplossing te werken.

Den Haag: op naar lange keten

Den Haag startte in oktober met een DSO-ketenwerkplaats en ondervond tot nu toe echter weinig technische problemen gaf projectleider René Langelaan tijdens het webinar aan. ‘Een aantal stappen is voor verbetering vatbaar, maar we zijn niets tegengekomen wat niet echt goed werkt.’

Van de drie oefeningen die Den Haag deed, mislukte een aantal stappen in een oefening in het samenwerken met een ander bevoegd gezag. Zo kon de gemeente eveneens geen plannen bekijken op de Regels op de Kaart-viewer en toepasbare regels maken en publiceren. In eerdere minder complexe oefeningen lukte dat wel. ‘We gaan nu oefenen met een langere keten,’ zegt Langelaan.

‘Gaat om leerproces’

Verder moest Den Haag tussentijds een update van de plansoftware doorvoeren en werd de werkplaats onderbroken vanwege een update van de landelijke DSO-oefenomgeving. Daarna lukte het de gemeente een plan te publiceren en in te zien. ‘Belangrijk was dat onze softwareleverancier ons hierin goed heeft meegenomen. Als gemeente missen wij hiervoor de kennis,’ aldus Langelaan.

De tevredenheid over de DSO-werkplaatsen bij de VNG blijft onveranderd groot. Een werkplaats vormt voor gemeenten een katalysator, eenmaal aan de gang gaan ze verder, aldus projectleider DSO-werkplaatsen Leo van der Vlist van de VNG. ‘Nog niet alles is perfect. Er zijn inderdaad werkplaatsen afgebroken, omdat software nog moest worden vernieuwd, maar de conclusie is dat de werkplaatsen zonder meer succesvol zijn. Het gaat om het leerproces.’