OpinieInkopen als de VOC

Historisch gezien ontstonden onder grote druk vaak lucratieve samenwerkingsverbanden. Juist nu moeten we dus beter samenwerken. De tijd is er rijp voor.

– COLUMN – 

Samenwerken zit Nederlanders

in het bloed. Onze staatsinrichting is er een toonbeeld van. We zijn in 1588

begonnen als Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De handen werden ineen

en de Spanjaarden werden eruit geslagen. Het kenmerk van de Republiek was niet

eens zozeer politieke macht maar vooral een enorme economische macht. Mede door

dit samenwerkingsverband speelden de Nederlanders een hoofdrol op het

economische wereldtoneel gedurende de gouden eeuw. Een prachtvoorbeeld van waar

de wil tot samenwerking toe kan leiden.

Ook ‘s werelds eerste

multinational, de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) geldt als voorbeeld

van geslaagde samenwerking. Het was raadspensionaris Johan van Oldenbarneveld

die het gepruts en de onderlinge rivaliteit van allerlei kleine compagnieën

niet langer kon aanzien en de Staten-Generaal opriep één grote compagnie op te

richten. Provincies, steden en particulieren financierden de schepen en

specerijenvaart niet meer zelf en in concurrentie met elkaar, maar bereikten

door samenwerking een schaalgrootte waar de Engelsen, destijds de grote

aartsrivaal, nog een puntje aan konden zuigen.

Grote druk

Wat zegt dit nu voor onze

tijd? De Republiek werd geboren onder grote politieke druk. De VOC is onder

politiek druk opgericht voor economisch gewin. Zonder al teveel te willen

dramatiseren, is er momenteel sprake van grote politieke druk, juist om economisch

gewin te behalen. Waarom dus heden ten dage niet meer nadruk op samenwerken?

Een inkoop a-b-c’tje.

Inkoopsamenwerking leidt tot volumebundeling en dat leidt weer tot betere

condities. Dit eerste a-b-c’tje wordt vaak uitgevoerd. Er zijn inmiddels veel

en heel verschillende inkoopsamenwerkingsverbanden. Gemeenten werken bijna

zonder uitzondering met elkaar samen in wisselend intensieve verbanden. De ziekenhuizen

kennen ook hun samenwerkingsverbanden. Het Rijk is bezig categoriemanagement in

te voeren, Hoge Scholen zijn met grote regelmaat met elkaar in gesprek,

Universiteiten zoeken elkaar op. The sky is the limit?

Ondanks de vele initiatieven

zijn er maar weinig geslaagde voorbeelden. Veel samenwerkingsverbanden blijven

steken in een gezamenlijke aanbesteding hier en een beetje kennisdeling daar.

Het succes van de samenwerking zit hem vaak meer in de duur van het

samenwerkingsverband dan in de concreetheid van opgeleverde resultaten. Inkoopsamenwerking

is nog zeker geen VOC succes verhaal.

De meeste

samenwerkingsverbanden ontstaan vanuit inkoperbehoeften. Weinig

samenwerkingsverbanden ontstaan doordat de klant, vaak de budgethouder, wordt

meegenomen in het samenwerkingsproces. Hierdoor boet de samenwerking in aan

draagkracht en dat is funest voor de te ontwikkelen slagkracht. Inkoopsamenwerking

gaat om méér dan alleen het bundelen van volumes.

Structuur

Bepaal vooraf de mate en de

wenselijkheid van de samenwerkingsvorm. Breng structuur aan, bijvoorbeeld door

te kijken naar inkoopsegmenten en stel doelstellingen vast. Stem die af met de

relevante stakeholders. Richt de samenwerking in en stel een gedegen

rapportageprotocol over voortgang en activiteiten op.

Ruim vierhonderd jaar geleden,

onder grote politieke druk, lieten Nederlandse provincies, steden en particulieren

zien dat draagvlak, gemeenschappelijk belang en wilskracht binnen een samenwerkingsvorm

uitzonderlijk profijtelijk kan zijn. In de woorden van Johan van Oldenbarnevelt,

het huidige gepruts en de vele onderlinge rivaliteiten overziend, wordt het

tijd voor wat meer VOC-mentaliteit binnen samenwerkend inkoopland.

Marc Prins is Senior Business Consultant bij DPA

Supply Chain.

Lees meer over inkoop en aanbesteden:

Volg Gemeente.nu op Twitter.