Wet VTH: vooruitgang of vergissing?

De kwaliteit van Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving (VTH) staat ter discussie. De wet VTH komt er aan, maar gemeenten zijn sceptisch.

– visie – door: Lars Sirks

De wet VTH is de zogenaamde ‘werknaam’ van de aanstaande wijziging van de Wabo waarbij invulling wordt gegeven aan de in de ‘Package Deal 2009’ vastgelegde afspraken. Concreet hebben we het dan over de vorming van de Regionale Uitvoeringsdiensten (RUD), het ‘milieu basistakenpakket’ en de ‘KPMG kwaliteitscriteria 2.1’.

In eerste instantie zou deze inhoud worden ondergebracht in de Omgevingswet. Door onder andere uitstel van de Omgevingswet en een aantal grote calamiteiten die zich recentelijk hebben voorgedaan (waaronder de brand in Moerdijk) is de druk nu verhoogd en is toch gekozen voor een zelfstandig wetsvoorstel. De noodzaak voor het vaststellen van de nieuwe wet wordt steeds duidelijker: “de kwaliteit van uitvoering van VTH-taken kan en moet beter”, aldus de Commissie Mans. Deze “Commissie Herziening Handhavingsstelsel VROM-regelgeving” schrijft in haar rapport “De tijd is rijp” in 2008 dat de handhaving van de regelgeving op het gebied van het omgevingsrecht te wensen over laat.

Onderzoek Wet VTH bij noordelijke gemeenten

Lars Sirks en Ruth Koops van Yacht hebben onderzocht wat de stand van zaken is met betrekking tot de implementatie van de Wet VTH binnen gemeenten in Noord Nederland. Van de 53 gemeenten in de provincies Groningen, Friesland en Drenthe hebben 32 gemeenten door middel van een enquête meegewerkt aan een onderzoek. De resultaten zijn verwerkt in een eindrapport met de titel ”VTH bij gemeenten, Vooruitgang of Vergissing?”. Een aantal opvallende resultaten van ons onderzoek willen we alvast kenbaar maken.

Niet elke gemeente was ervan op de hoogte dat de Wet VTH hét middel wordt om de RUD en de kwaliteitscriteria te borgen. Een opvallende uitkomst is dat ongeveer tweederde van de deelnemende gemeenten de term ‘Wet VTH’ wel eens heeft gehoord, maar dat tevens ongeveer tweederde geen enkel idee heeft wat de wet voor gevolgen heeft voor hun eigen organisatie. Ook de zelfevaluatietool is nog maar door slechts enkelen volledig doorlopen.

Samenwerking lijkt de sleutel tot kwaliteitsverbetering. Voor zover dat nog niet al gebeurde zoeken gemeenten zelf ook al naar samenwerkingsverbanden. Ook zonder de komst van de RUD’s bundelen gemeenten hun krachten al op diverse wijzen om daarmee een slag te maken in het kwaliteits- en efficiencyniveau. Het blijkt dat vooral de politiek het nut van een RUD niet inziet. In deze tijd van ombuigingen is het goed om dienstverlening effectiever en efficiënter in te richten, maar of de RUD daarvoor de juiste oplossing is?

Kleine gemeente

Kleinere gemeenten lijken zich nog niet druk te maken over de verschuiving van een deel van hun takenpakket en zijn min of meer soms nog in een afwachtende houding. Men is meer bezig met de dagelijkse gang van zaken binnen de ‘gemeentewinkel’ en gaan liever aan de slag met inhoudelijke onderdelen die hun pad kruisen.

Ook de uitgangspunten van de Wabo; waaronder de één-loket-gedachte (waarbij het loket zo dicht mogelijk bij ‘de klant’, dus bij de gemeente moest komen) en integrale benadering van VTH taken lijkt nu te vertroebelen, doordat meerdere partijen in het VTH-proces deelnemen.

Casemanager

Een belangrijke rol is (straks) weggelegd voor de casemanager. Deze rol is nu nog niet bij elke gemeente ingericht, maar zal dat straks wel worden. Gemeenten zullen op termijn waarschijnlijk een meer sturend cq. coördinerend orgaan worden in plaats van een toetsende en toezichthoudende instantie. De visie van gemeenten is dat daarbij het bevoegd gezag alleen een primaire beoordeling zal blijven uitvoeren en zullen andere (eventuele private) gespecialiseerde partijen de inhoudelijke beoordelingen gaan uitvoeren. Een voorbeeld hiervan is al in ontwikkeling met de private bouwtoets.

KPMG kwaliteitscriteria

Dat geen enkele gemeente momenteel aan de KPMG kwaliteitscriteria voldoet, was al wel duidelijk. Zelfs niet aan de door de betreffende RUD’s zelf gecreëerde Groninger en Drentse Maat of Friese Norm. Met name de componenten ‘deskundigheid’ en ‘capaciteit’ leveren de grootste onderbezetting. De RUD’s die daar nu voor worden ingericht moeten daarvoor een oplossing bieden. Driekwart van de door ons bezochte gemeenten worstelt met allerlei knelpunten die de Wet VTH met zich meebrengt. Daarbij gaat het over onderwerpen zoals ‘weerstand, werkdruk en bezuinigingen’. Ook op het gebied van vooroverleg, klantcontacten, adviesuitwisseling en ICT zien gemeenten nog veel beren op de spreekwoordelijke weg. Ook het Heerenveens model, waarbij op een aantal constructieve en brandveiligheidonderdelen na, in principe niet meer aan het Bouwbesluit wordt getoetst, lijkt niet te passen binnen de RUD gedachte.

De vraag die gemeenten zich dan ook stellen is of door invoering van de Wet VTH nu echt een verbeterslag wordt gemaakt in de kwaliteit van vergunningverlening, toezicht en handhaving van het omgevingsrecht. De wetgever vindt van wel en ziet de door Mans geïntroduceerde RUD’s als een verbetering. Gemeenten vinden dat ze hun Wabo taken zelf ook prima kunnen afhandelen en zien de RUD als vergissing. De toekomst zal het uitwijzen.

Over de auteur: Lars Sirks Wabo specialist bij Yacht