Tien jaar na de decentralisaties blijkt dat de gestelde doelen voor zorg en ondersteuning niet voor alle inwoners zijn gerealiseerd. Vooral mensen met problemen op meerdere terreinen krijgen vanuit de gemeente vaak te laat, te weinig of zelfs geen hulp.
Uit een knelpuntenanalyse van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) blijkt dat deze groep vastloopt in het systeem, waardoor hun situatie verslechtert en de vraag naar zwaardere zorg toeneemt. Volgens het SCP zijn er fundamentele keuzes nodig en is een andere koers vereist. Het bureau benadrukt dat het belangrijk is eerst goed stil te staan bij de doelen en waarden van een nieuw stelsel, voordat er wordt nagedacht over de organisatie en financiering ervan.
Uit het onderzoek van het SCP komt naar voren dat veel mensen het moeilijk vinden om hun weg te vinden in het versnipperde landschap van zorg en ondersteuning. Zelfs professionals hebben moeite om de juiste hulp te regelen voor hun cliënten. De ondersteuning is verspreid over verschillende wetten en domeinen, waardoor hulpverleners soms het totaaloverzicht missen. Zo ontstaan problemen wanneer bijvoorbeeld langdurige financiële stress leidt tot mentale en lichamelijke klachten, waarvan de verbanden onvoldoende worden opgepakt.
Knelpunten
Het SCP ziet een aantal structurele knelpunten:
- Inwoners verwachten meer van het systeem dan de overheid kan waarmaken.
- Gemeenten, Rijk en zorginstellingen werken nog veelal aanbodgericht en te weinig vanuit het perspectief van de hulpvraag.
- Tegenstrijdige waarden en onduidelijke boodschappen leiden tot verwarring en wantrouwen, zoals te zien bij de Participatiewet waar vertrouwen en controle naast elkaar staan.
- Het idee van zelfredzaamheid wordt overschat; veel kwetsbare mensen blijven afhankelijk van structurele ondersteuning.
- Een integrale benadering ontbreekt vaak: organisaties en hulpverleners werken versnipperd en pakken problemen daardoor niet samenhangend aan.
- Door financiële prikkels en marktwerking richten organisaties zich vooral op lichtere hulpvragen, terwijl complexe casussen onvoldoende aandacht krijgen.
Het SCP pleit bij de doorontwikkeling van het sociaal stelsel voor een aanpak die meer uitgaat van de leefwereld van mensen, in plaats van de logica van bestaande wetten en structuren. SCP-directeur Karen van Oudenhoven onderstreept dat goede bedoelingen niet automatisch leiden tot betere zorg voor de meest kwetsbare mensen. Èchte verandering vraagt om de basis te herzien en niet te beginnen bij nieuwe financiering of organisatie, maar bij de vraag: ‘Wat willen we samen bereiken en wie verdienen prioriteit in een toekomstig stelsel?’
Pas daarna, aldus het SCP, zou moeten worden bepaald hoe het stelsel wordt ingericht en bekostigd. Het rapport roept op tot een diepgaande discussie over doelstellingen en kernwaarden, om te voorkomen dat dezelfde knelpunten blijven bestaan na bestuurlijke of financiële aanpassingen.
Dwars door domeinen
Divosa deelt het belang van een aanpak waarbij wordt gekeken naar de structurele knelpunten bij de dienstverlening aan mensen met meervoudige problematiek. Dit is ook het onderwerp van het programma Dwars door domeinen.
Geef een reactie