Beeld: SCP
De verwachte resultaten van de decentralisatie in het sociaal domein, blijven vijf jaar na de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Jeugdwet en de Participatiewet achter. Volgens het SCP is de deelname van mensen met een beperking aan de samenleving niet toegenomen, blijven er knelpunten in de jeugdzorg en kansen op werk voor mensen met een arbeidsbeperking zijn nauwelijks verbeterd.
Dit concludeert het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in ‘Sociaal domein op koers? Verwachtingen en resultaten van vijf jaar decentraal beleid’. De verwachtingen van het beleid waren te hoog gespannen, bijvoorbeeld over de zelfredzaamheid van mensen en een zorgzamere samenleving. Gemeenten behalen nog geen betere resultaten dan het Rijk. De betrokken ministeries zijn nu volgens het SCP aan zet om realistische doelen te stellen en regels beter op elkaar af stemmen.
Jeugdzorg
Eerder rekende het SCP al af met de Participatiewet en was kritisch over de uitvoering van de Wmo. Dat de Jeugdwet niet werkt is ook niets nieuws, het kabinet kwam vorig jaar al met plannen om het stelsel van jeugdzorg op de schop te gooien. In een brief aan de Tweede Kamer gaven Staatssecretaris Blokhuis van Volksgezondheid en minister Dekker voor Rechtsbescherming deze week een update van de ontwikkelingen. En de stand van zaken van wetsvoorstellen op het gebied van de jeugdhulp.
Kwetsbare groepen
Gelukkig gaat er volgens het SCP ook veel goed. In het sociaal domein worden veel mensen geholpen door hun gemeente. Maar tegelijkertijd gaat er dus veel niet goed. Lichte hulpvragen krijgen voorrang omdat deze goedkoper zijn op te lossen. De hulp aan specifieke kwetsbare groepen lukt niet goed. Zo zijn er lange wachttijden voor jongeren met complexe problemen en werkt de hulpverlening aan mensen met meerdere problemen niet door ingewikkelde regelgeving.
Niet in beeld
Er is op dit moment onvoldoende zicht op mensen die wel problemen hebben, maar niet aankloppen bij de gemeente of hulpverlenende instanties. De verwachting dat gemeenten problemen eerder kunnen signaleren dan het Rijk, omdat ze dichter bij hun burgers staan, blijkt in de praktijk weerbarstig. Hoewel de meeste gemeenten sociale wijkteams hebben opgezet, komen die er niet altijd aan toe om problemen bij mensen actief op te sporen.
Hulpvraag
Door de coronacrisis wordt veel psychische en financiële druk verwacht bij kwetsbare groepen. Dit zal de hulptaak van de gemeente nog eens extra verzwaren. In de decentrale aanpak werd ook meer van mensen zelf verwacht: eigen kracht, zelfredzaamheid en meer voor elkaar zorgen. Het onderzoek laat zien dat de verwachtingen van het Rijk en de ervaringen van de praktijk niet overeenkomen. Juist mensen die hulp vragen kunnen het niet altijd zelf. Ook blijkt dat mensen het vaak moeilijk vinden om hulp te vragen of er is niemand om hen te helpen.
Aanbevelingen aan het Rijk
De rijksoverheid kan gemeenten in staat stellen om kwetsbare burgers beter te ondersteunen. Hiervoor doet het SCP een aantal aanbevelingen. Wees realistischer over bepaalde doelen en verwachtingen, bijvoorbeeld over zelfredzaamheid. Reken je niet rijk door kortingen in te boeken als gemeenten hun opgaven daardoor niet kunnen waarmaken. Zorg voor samenhangend rijksbeleid. Hanteer een bredere definitie van sociaal domein, geef prioriteit aan kwetsbare groepen en verminder de complexiteit in de regelgeving. Deze punten worden in het rapport verder uitgewerkt.
Uit het hart gegrepen
Volgens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) zijn de aanbevelingen uit het SCP-rapport ‘uit het hart gegrepen’. De bevindingen over het sociaal domein verrassen de VNG niet. ‘Ze zijn herkenbaar en we zijn blij dat dit onderzoek de complexe en lastige werkelijkheid van gemeenten weerspiegelt.’ Het onderzoek komt overeen met de eigen ervaringen. ‘Dat geldt bijvoorbeeld voor een aantal onrealistische verwachtingen, zoals dat gemeenten het met minder geld zouden kunnen doen en dat iedereen in gelijke mate zou kunnen participeren. Maar ook de nog door te voeren veranderingen zoals meer samenhangend rijksbeleid, verbreding van het sociaal domein en vermindering van complexiteit in nationale regelgeving.’
Geef een antwoord