Ruim drie kwart van de kinderen in jeugdzorginstellingen en pleeggezinnen is de afgelopen decennia misbruikt, mishandeld, getreiterd of verwaarloosd. Toezichthouders hebben verzuimd in te grijpen, concludeert een commissie die dat heeft onderzocht. Het kabinet en Jeugdzorg Nederland hebben naar aanleiding daarvan hun excuses aangeboden.
De commissie-De Winter presenteerde woensdag het rapport Onvoldoende beschermd. Het bevat de resultaten van een 2,5 jaar durend onderzoek in opdracht van het kabinet, naar geweld in residentiële instellingen, pleegzorg, justitiële jeugdinrichtingen, de jeugd-ggz, de LVB-sector (voor licht verstandelijk beperkten), doven- en blindeninstituten en azc’s.
De overheid en de jeugdzorg moeten hun falen erkennen, slachtoffers ‘ruimhartig’ ondersteunen en de jeugdzorg van nu verbeteren, vinden hoogleraar pedagogiek Micha de Winter en zijn medeonderzoekers. Tegenwoordig liggen veel verantwoordelijkheden bij gemeenten en semimarktpartijen. ‘Onder verantwoordelijkheid van de overheid zijn kinderrechten geschonden en levens beschadigd,’ schrijft de commissie. ‘Met grote gevolgen. Slachtoffers ondervinden jaren later nog psychische klachten, relatieproblemen en moeilijkheden bij het op hun beurt opvoeden van de eigen kinderen.’
Onveilig
Ook vandaag de dag voelen kinderen in de jeugdzorg zich nog onveilig, constateert de commissie, die zich heeft gebogen over het lot van kinderen die sinds 1945 uit huis werden geplaatst. Vooral in instellingen als de gesloten jeugdzorg, jeugdgevangenissen en de opvang voor minderjarige asielzoekers gaat het nog mis. Niet alleen kinderen klagen, maar ook groepsleiders.
‘Niet te bevatten’
Het kabinet en de jeugdzorg moeten erkennen dat er te weinig is gedaan om geweld te voorkomen en te stoppen, vindt de commissie. Het kabinet biedt de slachtoffers van mishandeling, misbruik, vernedering en verwaarlozing in de jeugdzorg verontschuldigingen aan. Dat ruim drie kwart van de kinderen aan geweld blijkt te zijn blootgesteld, is ‘niet te bevatten’, zeggen de ministers De Jonge van Volksgezondheid en Dekker voor Rechtsbescherming. Slachtoffers mogen ook rekenen op ‘erkenning, hulp en ondersteuning van de overheid’.
De bewindslieden noemen de verhalen over geweld in de jeugdzorg ‘ontluisterend’. ‘Extra pijnlijk is dat veel mensen daar tot op de dag van vandaag last van hebben.’ De Jonge en Dekker erkennen dat ‘zij die verantwoordelijk waren te weinig hebben gedaan om geweld te voorkomen en te stoppen, óók de overheid’. Het kabinet gaat samen met de slachtoffers ‘onderzoeken welke vormen van erkenning passend zijn’.
Excuses
Ook Jeugdzorg Nederland biedt excuses aan. Bestuurslid Esther Overweter zegt op de eigen site: ‘Het leed dat de slachtoffers is aangedaan, is groot. Ze hadden bescherming nodig, maar in plaats daarvan kregen ze te maken met geweld, psychisch of fysiek, van hulpverleners of tussen jongeren onderling. Daar hebben ze hun hele leven last van. Tegen hen wil ik zeggen, namens de sector: het spijt ons dat er te weinig is gedaan om het geweld te voorkomen en te stoppen.’
Ook willen de jeugdzorgorganisaties ‘ons uiterste best doen om in de archieven persoonlijke informatie terug te vinden. Jeugdzorg Nederland draagt, net als aanverwante branches, financieel bij aan het mogelijk maken van lotgenotencontact.’ De overkoepelende organisatie zegt overigens al langer in gesprek te zijn met jongeren, ouders en ervaringsdeskundigen over geweld in de jeugdzorg.
Slachtofferhulp Nederland is positief over de erkenning van het geweld. ‘Veel slachtoffers hebben jarenlang, uit angst of schaamte, hun verhaal niet durven doen. Deze erkenning is daarom heel belangrijk voor hen. Het is een goede stap van de jeugdzorg om expliciet spijt te betuigen over het geweld dat in de sector heeft plaatsgevonden,’ zegt Victor Jammers van de raad van bestuur.
Tweede Kamer geschokt
In de Tweede Kamer is geschokt gereageerd op het rapport. Alle partijen willen er snel over in debat. De SP wil dat mensen waar mogelijk worden gecompenseerd ‘voor het leed dat hun is aangedaan,’ zegt Kamerlid Maarten Hijink. ‘Daar waar mogelijk moeten daders opgespoord en berecht worden,’ voegt hij eraan toe. Lisa Westerveld van GroenLinks vindt het ‘heel verdrietig en pijnlijk dat kinderen die liefde en aandacht nodig hebben onvoldoende beschermd werden. En nog steeds te maken krijgen met vormen van geweld.’
