De VNG, het COA en Vluchtelingenwerk zijn kritisch over de plannen van het kabinet om de spreidingswet in te trekken. Ze stellen dat de spreidingswet werkt en nodig is. De spreidingswet intrekken zonder werkend alternatief, zal leiden tot duurdere en slechtere opvang én tot negatieve gevolgen voor bewoners van de opvanglocaties, aldus de organisaties.
Sinds 1 februari 2024 is de Spreidingswet in werking. Het doel van die wet is te zorgen voor meer structurele opvangplekken voor asielzoekers en een betere verdeling van asielzoekers over het land. Gemeenten hebben een wettelijke taak in het opvangen van asielzoekers gekregen, terwijl de opvang eerder op basis van vrijwilligheid werd geregeld. Het kabinet wil deze wet echter weer intrekken.
Contourennota intrekking Spreidingswet
In de contourennota intrekking Spreidingswet ‘wordt een schets gegeven’ van de manier waarop het kabinet de intrekking van de Spreidingswet mogelijk wil maken. De wettelijke taak voor het opvangen van asielzoekers die gemeenten door de Spreidingswet hebben gekregen, zou moeten verdwijnen. In plaats daarvan kunnen gemeenten op vrijwillige basis asielzoekers opvangen. Op donderdag 15 mei loopt de termijn om te reageren op deze contourennota af. Verschillende organisaties, en burgers, hebben erop gereageerd.
Vrijblijvendheid zet solidariteit gemeenten onder druk
De VNG stelt dat de vrijblijvendheid van het voorgestelde beleid de onderlinge solidariteit tussen gemeenten onder druk zet. ‘Dit brengt ons terug naar de situatie zoals die voor inwerkingtreding van de Spreidingswet was: steeds dezelfde welwillende gemeenten steken hun nek uit, terwijl anderen niets bijdragen.’ De meeste gemeenten vinden dat het bindende karakter van de wet helpt om elkaar aan te spreken op de verantwoordelijkheid. ‘Bijna 9 op de 10 bevraagde gemeenten vinden behoud van de Spreidingswet ook bij dalende instroom verstandig, omdat dit bijdraagt aan duidelijkheid, voorspelbaarheid en een evenredige verdeling’.
Chaos en minder goede asielopvang
De samenhang en volgordelijkheid in het beleid ontbreekt, stelt de VNG. Het plan is om de Spreidingswet in te trekken voordat ander beleid gereed is. Dit kan tot chaos leiden, en tot een ‘onbeheersbare situatie die grote maatschappelijke consequenties heeft’. De VNG verwacht dat asielzoekers en statushouders langer in een vollerere en kwalitatief slechtere asielopvang zullen blijven, waardoor hun positie verder kan verslechteren. Bovendien zal er naar verwachting vaker gebruik gemaakt moeten worden van veel duurdere noodopvang.
Belang van stabiele opvang
Ook het COA wijst op de verwachte hogere kosten van opvang als de Spreidingswet wordt ingetrokken. De verwachting is dat er op basis van vrijwilligheid niet voldoende reguliere opvangplekken zullen komen. Daardoor zal de organisatie voor de opvang aangewezen blijven op dure en kwalitatief minder goede noodopvang.
Voor bewoners van de opvanglocaties betekent dit dat ze veel moeten verhuizen en niets kunnen opbouwen. Voor kinderen is dit aantoonbaar schadelijk. Het belang van een stabiele opvang wordt bevestigd door Vluchtelingenwerk. De Spreidingswet vergroot de mogelijkheden hiervoor. ‘De huidige Spreidingswet is vooral gericht op het creëren van voldoende langdurige structurele opvangplaatsen, die het grote aantal tijdelijke noodopvanglocaties moet vervangen. Daarmee wordt voorkomen dat opvanglocaties steeds moeten openen en sluiten. Dat doet afbreuk aan het draagvlak voor opvang, en maakt dat volwassenen en kinderen steeds moeten verhuizen.’
Omkeer bij gemeenten
Het COA concludeert dat de Spreidingswet werkt en positieve effecten heeft. ‘De wet heeft ertoe geleid dat gemeenten in beweging zijn gekomen. Vaak ook uit eigen initiatief. De wet heeft een omkeer bewerkstelligd.’
Geef een reactie