De Wajong groeit met 16 à 17.000 personen per jaar. De toename komt grotendeels doordat mensen die vroeger in de bijstand zaten, door de gemeenten richting de Wajong worden gedirigeerd.
De toegang tot de Wajong is niet nauwkeurig afgebakend. De toename van de instroom komt bijna volledig voor rekening van jongeren met een ontwikkelingsstoornis. Bij ongewijzigd beleid verdubbelt het aantal Wajongers in de komende dertig jaar en dreigen de kosten van de regeling uit de hand te lopen, zo concluderen Daniel van Vuuren, Frank van Es en Gijs Roelofs in de vandaag verschenen CPB Policy Brief ‘Van Bijstand naar Wajong’.
De Wajong bevat nu ongeveer 200.000 personen. Bij ongewijzigd beleid verdubbelt dit aantal in de komende dertig jaar. De groei van de Wajong-instroom komt praktisch geheel voor rekening van jongeren met een ontwikkelingsstoornis, waaronder ADHD en PDD-NOS. De instroom van Wajongers met andere aandoeningen (fysieke of overige psychische ziekten) is in de afgelopen tien jaar ongeveer gelijk gebleven, concludeerd het CPB.
Wet Werk en Bijstand
De toename van de Wajong-instroom sinds 2004 hangt nauw samen met de toen ingevoerde Wet Werk en Bijstand. De uitvoering van de bijstand ging naar gemeenten, inclusief de vaststelling door de rijksoverheid van de gemeentelijke budgetten hiervoor.
Gemeenten kregen een prikkel om zoveel mogelijk te besparen op de bijstand, omdat zij een eventueel overschot op het budget zelf mogen houden. Dit beleid was succesvol in de zin dat het aantal bijstandsuitkeringen werd teruggedrongen. Maar een substantieel deel van de afname in de bijstand is bijgeschreven in de Wajong-registers.
Groeiversnelling
Andere verklaringen voor de recente toename van de Wajong-instroom zijn volgens het CPB nauwelijks relevant. Het is bijvoorbeeld niet aannemelijk dat de stand van de economie van invloed is geweest op de groei van de Wajong-instroom, of dat er steeds meer mensen ziek zijn geworden. Het relatief hoge minimumloon in Nederland vergroot weliswaar het potentiële aantal Wajong-ontvangers, maar dat is vooral van invloed op het structurele aantal Wajongers. Het biedt geen verklaring voor de groeiversnelling van de afgelopen zeven jaar. Hoewel vaak als voorportaal van de Wajong gezien, geldt hetzelfde voor de groei van het praktijk- en speciaal onderwijs.
Reactie Divosa
Divosa voorzitter René Paas vindt het “logisch en terecht” dat gemeenten mensen die in aanmerking komen voor een Wajong uitkering uit hun bestand hebben gefilterd en hebben overgedragen aan de Wajong. “De bijstand is het laatste vangnet waarvoor mensen alleen in aanmerking komen als zij op geen enkele andere manier in hun inkomen kunnen voorzien.”
Dat gemeenten scherper zijn gaan kijken naar hun klantenbestand is volgens Paas niet raar. “Met de invoering van de Wwb vroeg de politiek gemeenten scherper te kijken of mensen terecht een bijstandsuitkering kregen.”
Paas benadrukt dat mensen ‘alleen een Wajong uitkering krijgen als zij aan de criteria voldoen.’ Gemeenten hebben geen invloed op de toekenning van een Wajong uitkering.
De kop van het artikel suggereert dat de gemeenten de toename van het aantal Wajongers veroorzaken. Bij ongewijzigd beleid zal het aantal verder stijgen, stelt men vast.
In werkelijkheid komt de toename door de stijging van het aantal mensen met ontwikkelings- en gedragsstoornissen. Maar ook die mensen zijn evenals andere Wajongers gehandicapt en moeilijk aan werk te helpen.
Het kan zijn dat aanpassing van beleid nodig is als de kosten van de Wajong te hoog worden. Maar fixeer je niet op de kosten van de Wajong maar op het echte probleem: steeds meer mensen met stoornissen: hoe kunnen we die het beste (effectief ?n efficient) helpen om sociaal en economisch mee te doen in de samenleving?
Verdubbelling van het aantal Wajongers moet blijkbaar kost wat kost vermeden worden door toegang tot de Wajong is nauwkeuriger af te bakenen. Met een afbakening ben je er echter niet, want hiermee verschuif je slechts het probleem. Een ontwikkellingsstoornis is en blijft een handicap die functioneren in een baan in de weg staat en solliciteren ernstig bemoeilijkt. Zinvoller lijkt het mij al in de vroege jeugd te starten met een adequate begeleiding zodat een deel van deze jongeren wellicht beter toegerust de arbeidsmarkt kan betreden.
Nu is intussen welbekend dat er vaak met oude gegevens wordt geschermd. iets relevante info zou sieren. Intussen werden heel wat Wajongers afgeserveerd naar de WWB, net zoals dit verliep met de WAO. De andere kant van het verhaal Wajongers is dat niemand er blijkbaar bij stil wil staan dat de bikkelharde instelling en het ren je rot model niet voor iedereen is weggelegd. De druk op school daarin meegenomen. Het woord bemiddeling wel erg netjes staat echter in de praktijk dreiging in voorkomt. Wat maar al te vaak resulteerde in een terugklap. Wie alleen via cijfertjes kan denken is arm van geest.
Sinds de invoering van de wet WWB was de Wajong voor de gemeenten een optie om moeilijk bemiddelbare mensen uit de WWB te krijgen. Bemiddeling naar werk, met de nodige begeleiding is veel eerlijker en beter, maar kost meer moeite.