Goed voorbeeld: ‘Brede preventieve aanpak van ondermijning’

Een xtc-lab, een hennepkwekerij en een cokewasserij: in de gemeente Overbetuwe konden inwoners in een ‘ondermijningscontainer’ met eigen ogen kennismaken met ondermijnende criminaliteit. De container is onderdeel van een brede aanpak gericht op preventie. ‘Het succes? Dat zit in het voorlichten van verschillende doelgroepen op hetzelfde moment en de samenwerking met relevante partijen.’ 

Wat moet je doen als criminelen je leegstaande loods willen huren? Een verdachte situatie, waar kan je die melden? En hoe herken je eigenlijk een drugslab? Inwoners van de gemeente Overbetuwe kregen het antwoord op die vragen tijdens een tweedaags programma waarin de risico’s van ondermijning zo breed mogelijk onder de aandacht werden gebracht.

Focus op preventie

De Gelderse gemeente richt zich sinds 2017 op de preventie van ondermijning. Overbetuwe is een middelgrote gemeente met een groot buitengebied. Dit gebied wordt steeds aantrekkelijker voor criminelen. ‘We weten allemaal met welke problemen agrariërs te maken krijgen. Schuren komen leeg te staan. Dan kan het aantrekkelijk zijn om een schuur een keer voor een heel hoog bedrag te verhuren. Dit soort situaties willen we voorkomen.’

Aan het woord is Richard Latta, adviseur Openbare Orde en Veiligheid en betrokken bij het project #BuitengebiedAlert: ‘Er zijn zoveel dingen die je kan doen aan ondermijning, maar als gemeente kun je nooit alles oppakken. Wij leggen daarom het accent op preventie en op het weerbaar maken van onze inwoners, ondernemers en gemeentelijke organisatie.’

Terug de schoolbanken in

In 2018 hield Overbetuwe al een eenmalige informatiebijeenkomst die boven verwachting werd bezocht. Reden voor de gemeente om inwoners met regelmaat te informeren. ‘De kracht zit hem tenslotte in herhaling,’ aldus Latta.

Overbetuwe zette recent de volgende stap met een tweedaags programma dat verschillende groepen inwoners informeert over ondermijning. Een bezoekje aan de ondermijningscontainer en verschillende informatieavonden zijn onderdeel van het aanbod. Aan de hand van voorbeelden wordt getoond dat georganiseerde misdaad dichterbij is dan inwoners wellicht denken. Ze leren signalen te herkennen. ‘Je gaat het pas zien als je het doorhebt.’

Het programma duurt twee dagen. De ene dag geven experts van de politie les aan scholieren van 13 en 14 jaar, via het programma #LeerlingAlert. In de avond zitten hun ouders in de schoolbanken. ‘Ze krijgen bewustwordingslessen waarbij de focus ligt op het voorkomen dat jongeren kiezen voor een criminele carrière. Ook is er aandacht voor de gevolgen als dit toch gebeurt.’

Juist jongeren, zegt Latta, moet je attent maken op de risico’s van ondermijnende criminaliteit. ‘Het is in die leeftijd heel verleidelijk om je ermee bezig te houden, al is het maar een taak als op de uitkijk staan. Dat levert veel meer op dan vakken vullen in de supermarkt. Daarnaast spelen jongeren in de aanpak van georganiseerde criminaliteit een cruciale rol. Ouders en verzorgers van leerlingen betrekken, betekent dat je samen optrekt in deze maatschappelijke opgave.’

Raadsleden voorlichten

De tweede dag worden andere inwoners, ondernemers en raadsleden bijgespijkerd. De ambtenaren en bestuurders van de gemeente schuiven dan ook aan. Latta: ‘We willen medewerkers en bestuurders bewustmaken van het feit dat ondermijning bestaat, dat het ook in Overbetuwe kan voorkomen. Daarnaast willen we voorkomen dat we als gemeente een criminele organisatie faciliteren, bijvoorbeeld bij het verlenen van vergunningen of verstrekken van subsidies.’

‘Blauwdruk voor een brede preventieve aanpak’

De basis van het concept en het succes is het bijeenbrengen van verschillende doelgroepen. ‘Andere gemeenten hebben wel een bijeenkomst voor ondernemers of voor inwoners, maar juist de combinatie van verschillende doelgroepen, van leerlingen en hun ouders tot bewoners, ondernemers en raadsleden, is uniek. Het is voor het eerst dat op deze schaal preventieve middelen als één geheel worden aangeboden in de strijd tegen ondermijning. Zo creëren we eigenlijk een soort blauwdruk voor een brede preventieve aanpak.’

In die combinatie schuilt volgens Latta ook een praktisch voordeel. ‘Activiteiten zoals het huren van een ondermijningscontainer kosten geld. Als je hem voor meerdere doelgroepen gebruikt, is dat efficiënt natuurlijk.’ 

Samen sterker

Overbetuwe werkt samen met verschillende partijen: ‘Sommige organisaties hebben kennis die je zelf niet in huis hebt. Ze zijn hiervoor in het leven geroepen, om gemeenten te ondersteunen. Maak daar gebruik van. Het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) is voor ons bijvoorbeeld een belangrijke partij geweest.’ Naast kennis worden ook de kosten gedeeld. ‘Voor de gemeente komen we tussen de 5000 en 8000 euro uit.’

Opgedane lessen

De aula is goedgevuld tijdens de informatieavonden. ‘Reacties op de avond zijn heel positief, zo’n honderd mensen kwamen eropaf. We hadden de hoop dat het er meer zouden zijn, maar we begrepen van het CCV dat we daar heel tevreden mee konden zijn.’ Lessen zijn er volgens Latta ook: ‘Overbetuwe is een middelgrote gemeente, maar wel eentje met een groot grondgebied en elf verschillende kernen. Als we meer mensen willen bereiken, is het slimmer om zo’n avond in meer kernen te houden. Zodat je het meer naar de bewoners toe brengt. Je wil als bewoner niet de halve gemeente afrijden.’

Wie interesse heeft in een soortgelijk initiatief, kan contact opnemen, voor wat je vooral wél en beter niet doet. ‘Ondermijning houdt tenslotte niet op in Overbetuwe.’