Met huisbezoeken voert Amsterdam de opsporing van loden leidingen op. Eerdere pogingen om inwoners tot actie te prikkelen, leverden te weinig op. De verantwoordelijke ministers roepen gemeenten op in actie te komen zoals Amsterdam, maar een verbod op lood wijzen ze van de hand.
Amsterdam gaat met de huis-aan-huisbezoeken van start in twaalf woonblokken in de stadsdelen Oost en Zuid, waar al loden leidingen zijn aangetroffen. De gemeente wil nu voor zo’n 2400 huizen nagaan of ook daar nog loden leidingen zitten. Begin april werd al een uitgebreide inventarisatie afgerond van kinderdagverblijven, scholen en andere gebouwen. Honderden panden werden daarbij onderzocht.
In 111 Amsterdamse gebouwen en complexen, samen goed voor circa 800 appartementen, werden reeds loden leidingen geconstateerd. In ongeveer de helft is het lood inmiddels vervangen. Vervolgens zijn eigenaren en bewoners van huizen uit een bouwjaar vóór 1960 aangeschreven. In deze categorie huizen kunnen loden drinkwaterleidingen zitten. De aangeschreven doelgroep kreeg onder meer een ‘menukaart’ om woningen te controleren.
Onbewust van loodrisico
Maar die actie van de gemeente leverde onvoldoende op, aldus wethouder Laurens Ivens. Inwoners zouden niet goed bij machte zijn zelf loden leidingen te identificeren of zich eenvoudigweg niet van de gezondheidsrisico’s bewust zijn, en het er bij laten zitten. Punt is echter dat ook bij lage loodconcentraties (onder de huidige norm van 10 microgram per liter) gezondheidsrisico’s optreden.
Amsterdam heeft daarom besloten niet meer te wachten op bewoners die aan de bel trekken. Het stadsbestuur gaat met de nieuwe aanpak over tot huisbezoeken. De gemeente trekt hiervoor samen op met adviesorganisatie !Woon, die bewoners helpt met het saneren van eventuele loden leidingen.
Bang voor corona
De hoofdstad kampt met bewoners die de aanpak van hele woningcomplexen vertragen. Een groeiend aantal huurders en woningeigenaren blijkt niet mee te willen werken. Als reden geven ze steevast het risico op coronabesmetting op. Dat zorgt voor vertraging, omdat het pas mogelijk is complexen van het lood af te koppelen als álle bewoners meewerken. Anders doemt er namelijk een ander risico op: legionella door stilstaand water in de oude leidingdelen die niet worden vervangen.
Er is nu geen wettelijke plicht voor verhuurders om loden waterleidingen te vervangen. Gemeenten zijn daardoor aan de verantwoordelijkheid en goedwillendheid van woningeigenaren overgeleverd. Samen met Utrecht, Den Haag, Rotterdam en Eindhoven pleit Amsterdam voor een wettelijk verbod op loden leidingen in bestaande bouw. De aanpak zou dan niet meer kunnen worden afgewend. Een verbod maakt de onwenselijkheid van loden leidingen duidelijk en beschermt kwetsbare bewoners, zegt de wethouder.
Minister niet te porren
Demissionair minister Ollongeren (BZK/wonen) is hier nog altijd niet voor te porren. In een recente Kamerbrief roept ze weliswaar samen met collega-minister Van Nieuwenhuizen op het voorbeeld van Amsterdam te volgen. Maar de gemeente is het bevoegd gezag, daar laat het kabinet het verder bij. Utrecht en Den Haag voeren ook al een actief beleid, maar bellen nog niet bij de mensen thuis aan.
Volgens Ollongren is het exacte aantal panden met loden leidingen niet te achterhalen. Schattingen voor heel Nederland liggen rond de 200.000 panden. De afgelopen vijftien jaar zijn 14.000 woningen gesaneerd, aldus de minister. Daarom dringt het kabinet aan op een inhaalslag.
Verontrustend rapport
De motor achter de vernieuwde aandacht voor de loodproblematiek is een verontrustend rapport van de Gezondheidsraad van eind 2019. Bij twijfel adviseert de raad flessenwater te gebruiken voor consumptie, zeker als het om kleine kinderen gaat. Kinderen tot 8 jaar lopen anders kans op hersenschade en bij volwassenen kunnen looddeeltjes tot hart- en nieraandoeningen leiden, aldus de raad.
In de recent herziene Europese Drinkwaterrichtlijn is de norm al teruggeschroefd naar 5 microgram per liter. Tot het van kracht worden van de EU-richtlijn eind dit jaar geldt de huidige norm die dubbel zo hoog is. Lidstaten hebben dan nog vijftien jaar de tijd voor de implementatie van de nieuwe norm. Het kabinet voelt daarbij niet voor rigoureus ingrijpen met een loodverbod, wat neerkomt op gedwongen sanering met de bijbehorende financiële verplichtingen voor betrokkenen.
Panden betreden
Het kabinet wil gebouweigenaren niet op kosten jagen maar vrij laten in hun keuze om de risico’s van eventueel aanwezige loden leidingen te verminderen. De handhaafbaarheid van een verbod is lastig, stelt Ollongren, want het constateren van overschrijding van de drinkwaternorm of aanwezigheid van loden leidingen vereist vaak betreding van een pand. De minister vraagt zich dan ook af in hoeverre gemeenten uiteindelijk kunnen en willen handhaven.
Zo’n beetje alle bevoegdheden van de (college’s van de) gemeenten voortvloeien uit de wetten die de rijksoverheid maakt. Min. Ollongren verwijst dus voor de oplossing van het loodprobleem naar de gemeenten om bevoegdheden toe te passen die zij blijkbaar (nog) niet hebben. Tijd om de aanpak van de loden leidingen problematiek het dan in een landelijke wet vast te leggen.
Loden leidingen niet alleen in Amsterdam natuurlijk. Minister Ollongeren wil er geen verbod op tuurlijk niet, zij zit er niet mee. Zij heeft geen loden leidingen in haar woning en wat zou het Nederland loopt overal achter aan te rennen, dus loden leidingen kan er ook nog wel bij.