Gemeenten zetten steeds vaker noodmaatregelen in, waarmee burgerrechten soms langdurig worden ingeperkt. Preventief fouilleren en gebiedsverboden worden meer regel dan uitzondering, blijkt uit NOS-onderzoek.
De NOS onderzocht de inzet van noodverordeningen en veiligheidsrisicogebieden door de jaren heen. Zowel het aantal gebruikte noodmaatregelen als het aantal gemeenten dat kiest voor deze maatregelen, is gestegen. In de praktijk betekent dit dat burgers sneller preventief kunnen worden gefouilleerd en dat gemeenten gemakkelijker gebieds- en samenscholingsverboden kunnen instellen.
Toename noodmaatregelen
In 2012 waren slechts zeven noodmaatregelen in werking, verspreid over zes gemeenten. Dit jaar zijn dat er al 77 in 38 gemeenten, inclusief verlengingen. De gemeenten met de meeste maatregelen zijn Rotterdam, Enschede, Leeuwarden en Amsterdam.
Het aantal noodverordeningen nam vooral tijdens de coronapandemie toe, maar kent ook zonder de coronaverordeningen een stijging. Het aantal veiligheidsrisicogebieden is met een vertienvoudiging het hardst gestegen sinds 2012. Volgens de NOS komt de toename van de maatregelen vooral doordat gemeenten wapenbezit onder jongeren willen bestrijden. Een minder groot deel van de stijging komt door maatregelen die maar voor één dag gelden, bijvoorbeeld bij protesten of voetbalwedstrijden.
Veiligheid
Gemeenten geven aan dat ze de tijdelijke bevoegdheden steeds vaker zien als noodzakelijk middel tegen wapenbezit. De Vlaardingse burgemeester Bert Wijbenga vertelt aan NOS dat preventief fouilleren tientallen wapens oplevert. ‘Er zijn te veel mensen die het normaal vinden met een wapen op pad te gaan. In de rapporten van de politie is het iedere week raak.’ De burgemeester wijst erop dat er bij het fouilleren niet wordt geprofileerd en dat een aparte waarnemer dit controleert. ‘De controles gaan a-select, dus ongeacht leeftijd of huidskleur: iedereen wordt gecontroleerd.’
Volgens hoogleraar Brouwer hechten mensen tegenwoordig meer aan hun veiligheidsgevoel dan aan hun privacy. “Toen het veiligheidsrisicogebied in 2002 in de wet kwam, hoorde je die bezwaren veel meer. Nu vinden mensen het vooral belangrijk dat hun woonomgeving veiliger wordt.”
Ingrijpend instrument
De toenemende inzet van noodmaatregelen krijgt ook kritiek. Hoogleraar recht Jan Brouwer van de Rijksuniversiteit Groningen noemt de veiligheidsrisicogebieden een ‘ingrijpend instrument’. ‘Voor langere tijd mag iedereen die in zo’n gebied rondloopt gefouilleerd worden, ook iemand die nietsvermoedend zijn hond uitlaat.’ Joost Keemink Haane, adviseur bij het Genootschap van Burgemeesters, vindt dat burgemeesters, politie en justitie de ‘zwaarte van de bevoegdheid een beetje uit het oog verloren zijn’. Amnesty International geeft aan al jaren klachten te krijgen over fouilleeracties.
In meerdere gemeenten worden noodmaatregelen verlengd, zelfs als het oorspronkelijke veiligheidsprobleem al is afgenomen. De NOS meldt dat dat bijvoorbeeld het geval is in Nissewaard. Hier werden veiligheidsrisicogebieden ingesteld vanwege steekincidenten. Ondanks een afname van het aantal incidenten, werden de gebieden dit jaar weer verlengd. Ook in Vlaardingen werd het veiligheidsrisicogebied verlengd. Burgemeester Wijbenga geeft aan dat Vlaardingen geen politiestaat mag en zal worden. ‘Maar het moet wel veiliger worden in Vlaardingen.’
Geef een reactie