Buurtpreventie via WhatsApp is goed voor de sociale cohesie, maar ‘je vangt er nauwelijks echte boeven mee’. Dat blijkt uit onderzoek door onder andere het Verwey-Jonker Instituut. Gemeenten zouden wel een bijdrage kunnen leveren aan het functioneren van de buurtgroepen.
Steeds meer Nederlanders verenigen zich in een WhatsApp-groep van hun buurt, een vorm van burgerparticipatie. De groepen hebben als doel om de buurt of wijk in de gaten te houden en verdachte situaties met elkaar te delen. Het Verwey-Jonker Instituut onderzocht samen met Mehlbaum onderzoek en de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) in opdracht van Politie en Wetenschap hoe deze buurtgroepen functioneren en welke bijdrage ze leveren aan sociale veiligheid. De uitkomsten staan in het rapport ‘Doe-het-zelfsurveillance’.
Voor het onderzoek werden een jaar lang zes WhatsApp-groepen gevolgd in vier gemeenten (Almere, Amstelveen, Amsterdam en Tilburg). De onderzoekers voerden analyses van chatgeschiedenissen uit en hielden gesprekken met beheerders en andere buurtbewoners, politie- en gemeentemedewerkers. Zo brachten ze in kaart wat er zich afspeelt in de groepen en welke maatschappelijke gevolgen dat met zich meebrengt.
Beperkte invloed op sociale veiligheid
Wat blijkt? De WhatsApp-groepen komen het onderlinge contact in de buurt ten goede. Buurtbewoners leren elkaar en hun buurt beter kennen. Dat leidt vaak tot andere vormen van contact, zoals een buurtbarbecue of een gezamenlijke Facebook-groep. Maar de invloed van de groepen op sociale veiligheid lijkt beperkt, zo schrijven de onderzoekers. ‘Respondenten wijzen vooral op de preventieve werking van de groepen bij het voorkomen van inbraken of andere delicten. Het is echter lastig hard te maken of dit daadwerkelijk zo is. Buurtbewoners delen wel verdachte situaties met elkaar, maar dit heeft slechts in een casus (Amsterdam) geleid tot aanhoudingen. Buurtbewoners merken relatief weinig verdachte situaties op en melden deze ook niet altijd aan de politie.’ Het aantal meldingen per maand aan de politie varieert van 0,08 tot 1,5.
Kans voor politie en gemeente
Politie en gemeente zouden wel baat hebben bij de WhatsApp-buurtgroepen. De aanwezigheid van deze vorm van buurtpreventie biedt volgens de onderzoekers bijvoorbeeld de mogelijkheid om de relatie tussen buurtbewoners en politie te verbeteren. De wijkagent heeft vaak nauw contact met de beheerder van een groep en blijft zo op de hoogte van wat er speelt. Omgekeerd kan de politie buurtbewoners trainen in het melden van en omgaan met verdachte situaties en informatie doorgeven aan de WhatsApp-groepen, bijvoorbeeld als er een ‘actieve dadergroep in de buurt’ actief is. Bewoners kunnen dan extra opletten en preventieve maatregelen nemen. ‘Hier ligt een kans voor de politie om de verbinding met de wijk te verbeteren, in het bijzonder met buurten die gelden als zogenaamde hot spots of waar weinig contact is met buurtbewoners.’
De actieve inzet van buurtbewoners voor de veiligheid van hun buurt roept ook verwachtingen op. Inwoners stellen terugkoppeling op prijs als ze een melding doen bij de politie. Nu is niet altijd duidelijk of een melding wordt opgevolgd.
De rol van de gemeente
De gemeente speelt samen met de politie een ondersteunende rol met betrekking tot het functioneren van de WhatsApp-buurtgroepen, aldus de onderzoekers. Zo kan een gemeente het voor buurtbewoners makkelijker maken zelf een groep op te richten. Daarnaast vinden inwoners het belangrijk dat er wordt voorzien in stickers of bordjes, zodat de aanwezigheid van de buurtgroepen duidelijk is. En lokale overheden kunnen bijdragen aan de werking van de groepen door samen met de politie informatiebijeenkomsten te faciliteren.
Beheerders ondersteunen
In het rapport worden ook voorbeelden genoemd van gemeenten die de beheerders van de groepen ondersteunen door middel van trainingen of richtlijnen. Beheerders van een WhatsApp-buurtgroep zouden namelijk cruciaal zijn voor de werking ervan. Zij handhaven de huisregels en onderhouden het contact met de politie, gemeente en andere beheerders van groepen. Een voorbeeld uit de praktijk: in Woerden organiseert de gemeente samen met de politie speciale voorlichtingsavonden. In Tilburg zijn beheerders via een formele vrijwilligersovereenkomst met de gemeente verzekerd tijdens het uitvoeren van hun taken en ontvangen zij jaarlijks een kerstpakket.
