De BoerBurgerBeweging (BBB) is de grote winnaar bij de Provinciale Statenverkiezingen. De partij van Caroline van der Plas komt waarschijnlijk op 15 zetels in de Eerste Kamer uit en wordt in veel provincies de grootste. Het tellen van de stemmen ging bij deze verkiezingen veel trager dan in voorgaande jaren.
De voorlopige opkomst voor de provinciale verkiezingen ligt op 57,5 procent, meldt de verkiezingsdienst van het ANP na telling van 88,5 procent van de stemmen. Dat is iets meer dan in 2019, toen het ging om 56,2 procent.
In Friesland lijkt de opkomst tot nu toe het grootst met 65,5 procent. Drenthe volgt op de voet met 65,2 en hierna komt Overijssel met 64,4 procent. Uit de voorlopige cijfers lijkt in Noord-Holland de opkomst het laagst te zijn met 51,3 procent. Bij de Tweede Kamerverkiezingen ligt het opkomstcijfer standaard hoger. In 2021 lag dat op 78,7 procent.
Verliezers
De coalitie van VVD, D66, CDA en ChristenUnie verliest over de hele linie stemmen bij de Provinciale Statenverkiezingen, blijkt uit cijfers van de ANP Verkiezingsdienst. Op basis van ruim 80 procent van de getelde stemmen krijgen binnen de coalitie vooral het CDA en de VVD electorale klappen te verduren.
De grootste verliezer is Forum voor Democratie. Waar de partij van Thierry Baudet in 2019 nog de grootste werd met 14,4 procent van de stemmen, lijkt hij nu genoegen te moeten nemen met iets meer dan 3 procent. Ook de PVV en de SP lijken te verliezen, respectievelijk 1,2 en 1,6 procentpunt.
Stemmen tellen
Het tellen van de stemmen ging bij deze verkiezingen veel trager dan in voorgaande jaren. Dat blijkt uit een analyse van de verkiezingsuitslagen in de database van het ANP. Hoe dat komt, is vooralsnog onduidelijk. Als een van de redenen voor het trage tellen geven sommige gemeenten een hogere opkomst dan verwacht aan, zeggen ze tegen de verkiezingsdienst van het ANP.
Afgelopen nacht om 1.30 uur had het ANP uitslagen binnen van 77 gemeenten. Bij de vorige Provinciale Statenverkiezingen (2019) waren dat er op dezelfde tijd 206. Bij de meest recente stembusgang, de gemeenteraadsverkiezingen van 2022, ging het zelfs om 289 gemeenten.
Evaluatie
Minister Bruins Slot van Binnenlandse Zaken (BZK) ziet ook de relatief hoge opkomst als reden dat het tellen van de stemmen ditmaal lang duurde. Uit verdere evaluatie moet naar voren komen wat andere oorzaken zijn. ‘We evalueren de verkiezingen altijd goed,’ zei de bewindsvrouw. ‘Dit is natuurlijk een van de punten die we nadrukkelijker gaan bekijken.’ Ze hoopt te achterhalen welke andere factoren van invloed zijn geweest.
Tijdelijk staken
Het tellen van de stemmen ging zo moeilijk dat het ministerie van BZK instructies verspreidde voor gemeenten die het tellen tijdelijk willen staken. Mochten tellers te moe zijn, kon het tellen onder bepaalde voorwaarden tijdelijk gestaakt worden, blijkt uit een bericht dat het ministerie ’s nachts heeft verstuurd. Verschillende gemeenten hebben dat gedaan.
Signalen
Bij een meldpunt van het ministerie en de Kiesraad zijn signalen over het moeizame tellen binnengekomen, aldus de minister. Ze kreeg geen signalen dat er te weinig stemmentellers zijn ingeschakeld, maar mogelijk hebben de onhandig grote stembiljetten ook tot vertraging geleid. Bij de verkiezingen in mei 2024 voor het Europees Parlement wordt geëxperimenteerd met een kleiner stembiljet, maar dat vergt ‘zorgvuldige voorbereiding’.
Zoals ik zelf als teller heb kunnen constateren is de traagheid bij het stemmen tellen niet alleen veroorzaakt door de grootte van de stembiljetten, maar vooral ook door inefficiëntie bij de telprocedure en zeer slechte kwaliteit van de rode potloden. Wat dit laatste betreft, moest je steeds ontzettend zoeken naar de plek van een rood gemaakt vakje, omdat de kleur zo vaag was, dat die niet meteen duidelijk eruit sprong.