In Nederland zijn gemeenten de laatste jaren steeds meer sociale taken in eigen beheer gaan uitvoeren in plaats van deze onder te brengen bij regionale samenwerkingsverbanden, zoals de GGD, intergemeentelijke sociale diensten, veiligheidsregio’s en sociale werkvoorzieningsschappen.
Volgens recente cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) is dit duidelijk terug te zien in de uitgaven: terwijl gemeenten in 2024 bijna 86 miljard euro besteedden (tegen ruim 55 miljard in 2017, een stijging van 55 procent), groeiden de uitgaven van de gemeenschappelijke regelingen in dezelfde periode slechts met 23 procent – van 10,7 naar 13,2 miljard euro.
Steeds meer taken teruggehaald
Gemeenschappelijke regelingen zijn samenwerkingsverbanden tussen gemeenten, provincies of waterschappen en richten zich op collectieve taken zoals veiligheid, zorg en sociale zekerheid. Tot 2017 groeiden juist de uitgaven bij deze samenwerkingsverbanden harder dan bij gemeenten, maar vanaf 2018 is de trend omgekeerd. Alleen tijdens de coronajaren 2020 en 2021 stegen de uitgaven van GGD’en en veiligheidsregio’s sterker vanwege intensieve inzet voor crisisbestrijding.
De verschuiving heeft vooral te maken met drie taken: inkomensregelingen, sociale werkplaatsen en gemeentelijke veiligheid. Op het gebied van inkomensregelingen zijn steeds meer taken teruggehaald door gemeenten en niet langer uitbesteed aan intergemeentelijke sociale diensten; diverse van deze diensten zijn sinds 2017 opgeheven. Tussen 2018 en 2023 stegen gemeentelijke uitgaven voor inkomensregelingen met 27 procent, tegen slechts 15 procent bij de gemeenschappelijke regelingen.
Invoering Participatiewet
Voor de sociale werkvoorzieningsschappen leidde de invoering van de Participatiewet in 2015 tot het stopzetten van nieuwe instroom, waarna veel van deze verbanden werden opgeheven en de uitgaven tussen 2018 en 2023 met 20 procent daalden. Gemeenten namen meer taken zelf over, waardoor hun lasten op dit terrein juist stegen met circa 5 procent.
Uitgaven aan veiligheid bij gemeenten sterker gestegen
Een derde factor is het beleidsterrein veiligheid. Gemeenten zagen hun uitgaven aan rampenbestrijding, brandweer en handhaving van de openbare orde met 40 procent stijgen (2018-2023), terwijl gemeenschappelijke regelingen hier met 32 procent groei iets achterbleven. Vooral de toename van gemeentelijke handhavers in grote steden en de compensatie voor aardbevingsschade in Groningen verklaart deze stijging.
Geef een reactie