Kunnen gemeenten wat leren van de bezuinigingsoperatie bij het Rijk? Ja en nee.
Veranderingen doorvoeren… Erg ingewikkeld is het niet.
Je hebt een doel voor ogen en dat streef je na. Dat doel is je ofwel opgelegd door je baas, ofwel je hebt het zelf bedacht en daarna met je baas zo afgesproken. In het beste geval geloof er je zelf in. In ieder geval is het helder wat je moet doen. Je maakt, mét je doel voor ogen, een plan om het doel te bereiken. Je stemt dat plan af met belanghebbenden en dan voer je het ook echt uit. Onderweg kom je hobbels tegen die je één voor één neemt.
Er komt geheid weerstand uit onverwachte hoek, mensen met andere belangen geven tegengas zonder daar heel expliciet in te zijn (sabotage) en degenen die moeten veranderen zetten hun hakken in het zand. Dat hoort er allemaal bij. Je gaat onverschrokken door tot je doel is bereikt.
Utopia overheid
Zo wordt er al jaren gewerkt aan het doel “een efficiëntere overheid”. Prima doel. Kan niemand wat op tegen hebben. Een overheid die doet wat hij moet doen (effectief) en dat zo slim mogelijk doet (efficiënt). Daar dromen ze in Utopia van. Geen discussies over de doelmatigheid van de besteding van ons belastinggeld meer.
In dat kader loopt er een programma “Compacte Rijksdienst” dat hier een grote bijdrage (6,5 miljard euro per jaar) aan levert. Op inkoopgebied zijn de gevolgen ervan goed zichtbaar: twintig Inkoop UitvoeringsCentra (IUCs) hebben het daglicht gezien en van categoriemanagement wordt serieus werk gemaakt. Effectiviteit en efficiency vóór alles! Een mega-operatie, maar het lukt: de ‘olietanker’ verandert langzaam maar zeker van koers.
Hoe verrassend is het dan te horen dat de Rijksoverheid schoonmaakdienstverlening weer in eigen beheer neemt. De inkoopcategorie schoonmaak wordt net centraal gemanaged volgens het adagium: samen, slim en sociaal. Je zal de categoriemanager maar zijn en dit horen. Het nieuwe besluit staat namelijk haaks op het voornemen om een efficiëntere organisatie te worden. Het enige mogelijke argument dat er voor is, is in het kader van het sociale gezicht van het kabinet.
Het Rijk kan beter zorgen voor mensen met een lager opleidingsniveau dan commerciële organisaties. Ze gaan er kennelijk van uit dat die commerciële organisaties standaard asociaal met hun medewerkers om gaan.
De regering wil met deze maatregel dus haar ‘sociale’ gezicht laten zien. Dat leidt echter tot een kostenstijging van 30 procent. Bovendien schoffeert de overheid hiermee alle ambtenaren die de gevolgen van alle veranderingen en reorganisaties voelen en al jaren meer efficiency nastreven. Van mij zijn die schoonmakers bij het Rijk weer welkom hoor, maar ga dan niet lopen zeuren dat de spirit om te besparen er op deze manier wel snel uit gaat. Dat op deze manier de spontane en goede initiatieven uitblijven.
Weg ermee
Veranderen is niet makkelijk. Je moet bij tegenwind je rug recht houden, je kiezen stijf op elkaar klemmen en je niet laten afleiden. Blijven focussen op je doel. Maar het allerbelangrijkste bij veranderingen is dat de top (de bestuurders en directie) het goede voorbeeld blijven geven en de nieuwe richting consistent aanhouden. Dus Blok, kom op. Pak een bezem en veeg dit plan van de baan!
Welzijn voor welvaart…dus op naar een mensvriendelijk beleid (dus een mensvriendelijke maatschppij!) voor degenen die van de overheidsdiensten gebruik moet maken, en/of daar zelfs afhankelijk van zijn. Dat zal een hele omslag in denken en doen vereisen. Want op de manier waarop we al vele jaren voortborduren met hier en daar een verandering die niet ten goede komt aan de leefbaarheid en werkzaamheid voor de inwoners…is verloren geld en energie…en géén goede beleidswijziging. De tunnelvisie van bezuinigen op de minst draagkrachtigen en hulpbehoevenden en vele instellingen heeft aangetoond dat het niet helpt, en dat het voornamlijk nadelen, problemen en tegenvallers oplevert. Dat kan nooit de goede weg zijn. Ja-knikken en na-praten ook niet !!! Voorts zou het eerlijk zijn en van realisme getuigen dat de landelijke overheid zich niet laat verleiden tot het meedoen aan projecten waarvoor men helemaal geen geld voor heeft maar zich toch dieper in de schulden steekt daarvoor. Want om op die oneerlijke manier de burgers met nog meer financiële nadelen op te zadelen getuigt in mijn ogen van grove minachting, en grote onverantwoordelijkheid. Ik noem dat schofferen van je personeel (ambtenaren), provinciale en gemeentelijke politici, en vooral de burgers die in zware tijden zitten…en die al die onwerkbare tegenstrijdige nietsoplossende beleidsverandering maar moeten slikken.
De stelling dat commerciële organisaties standaard asociaal met hun medewerkers om gaan lijkt me niet erg gewaagd. De arbeidsomstandigheden zijn natuurlijk veel slechter en er is sprake van regelrechte uitbuiting. Dat de overheid dus iets socialer wordt tegenover een, inderdaad, vaak zwakkere groep is alleen maar goed. De schrijver van het stuk benaderd de overheid als een puur commerciele winstmakende organisatie die vooral zo efficient mogelijk moet werken, desnoods ten koste van mensen. In het bedrijfsleven werkt dat maar de overheid is vooral een samenwerking van alle burgers die een groter doel heeft dan making money. Ze staat vooral voor een samenleving waarin binding is tussen de deelnemers en waarin mensen prettig en veilig kunnen leven. Welvaart dus maar ook veel welzijn. En dan besteed je wel eens geld aan onrendabele zaken die wel goed zijn voor (een del van) de burgers.