Een beschutte werkplek, voor mensen met een arbeidsbeperking, levert in de meeste gevallen meer op dan de kosten die ervoor gemaakt worden. Dat blijkt uit een recent uitgevoerde maatschappelijke kosten-batenanalyse naar beschut werk. En hoewel de kosten van beschut werk vaak voor de gemeente zijn en de opbrengsten juist voor andere partijen, heeft beschut werk volgens dit onderzoek wel een positief effect op financieel, maatschappelijk en immaterieel gebied.
Beschut werk
Beschut werk is bedoeld voor mensen met een lichamelijke, psychische of verstandelijke beperking. Om te kunnen participeren op de arbeidsmarkt hebben zij vaak een aangepaste omstandigheden en begeleiding nodig. Het maakt sinds 2015 onderdeel uit van de Participatiewet en biedt mensen die niet bij een reguliere werkgever aan de slag kunnen de kans op een betaalde baan. Gemeenten zijn sinds 2017 verplicht beschut werk in te zetten voor een bepaald aantal plekken. Maar over het nut ervan leven in de praktijk nog veel vragen: is dit het juiste instrument voor de Participatiewet?
Reden voor Cedris (de landelijke vereniging voor sociale werkgelegenheid en re-integratie) en voor SBCM (het Kenniscentrum en A&O-fonds sociale werkgelegenheid) om een uitgebreide kosten-batenanalyse te maken. Volgens het rapport dat deze partijen lieten uitvoeren, levert beschut werk financieel en maatschappelijk positieve effecten op en kent het meestal een positief kosten-batensaldo. Zo zou het bijvoorbeeld leiden tot daling van de zorgkosten, de kans op ernstige schulden verminderen en het welzijn en eigenwaarde van de betrokken persoon verhogen.
Een kanttekening is op zijn plek: kosten en baten zijn afhankelijk van persoonlijke situaties. Voor mensen die eerder een uitkering genoten en een loonwaarde hebben van minstens 30 procent is het saldo van kosten en baten positief. Voor mensen zonder uitkering of met een lagere loonwaarde zijn de directe kosten vaak juist hoger dan de opbrengsten.
Het voordeel voor gemeenten
Daarnaast dragen gemeenten de kosten van beschut werk (voor begeleiding en werkplekaanpassing bijvoorbeeld), maar de opbrengsten komen vaak ten goede van andere partijen, zoals zorgverzekeraars, woningbouwverenigingen en UWV, de persoon met beschut werk en de maatschappij. Voor gemeenten kan beschut werk weliswaar leiden tot een besparing op een uitkering, minder inzet van schuldhulpverlening en een afnemend beroep op voorzieningen. Maar: dit levert niet genoeg op om de kosten te dekken. Op langere termijn kan de investering volgens het onderzoek wel een besparing op publieke middelen leveren en heeft het een positief effect op financiële, maatschappelijke en immateriële gebieden.
Dit zijn de voordelen:
Het rapport maakte een berekening en overzicht van alle kosten en baten van inzet van beschut werk. Dit zijn de voordelen samengevat voor de betreffende persoon, de gemeente en de maatschappij.
- Meer eigenwaarde
Beschut werk heeft een een positieve invloed op het zelfbeeld en eigenwaarde van degene die het doet. Dat betaalt zich terug in maatschappelijke (zorg)kosten en gebruik van voorzieningen (Wmo) en minder beroep op mantelzorg. - Positieve invloed op de gezondheid
Ook heeft het positieve invloed op de gezondheid en het welzijn van deze persoon. Bij mensen die starten met betaald werk verbetert de mentale en fysieke gezondheid ten opzichte van mensen die werkloos blijven. Zo wordt ook verdere escalatie voorkomen en bijhorende zorgkosten voorkomen. - Minder kans op schulden
De doelgroep voor beschut werk is door een relatief laag inkomen en relatief veel mensen met slechte financiële vaardigheden gevoeliger voor het maken van schulden. De kans op schulden neemt af door beschut werk. - Daling van overlast en criminaliteit
Een deel van de doelgroep die beschut werk aanneemt, kan overlast veroorzaken of in de criminaliteit terechtkomen. Door een daginvulling en meer structuur daalt die overlast en de daarbij horende kosten voor politie, justitie en gedupeerden. - Het bespaart gemeenten uitkeringskosten
Beschut werk heeft een aandeel in het voorkomen dat iemand langdurig uitkeringsafhankelijkheid wordt. Dat bespaart de gemeente (bijstand) of UWV op de kosten van een uitkering (ZW-, Wajong-, WIA-uitkering). - Nu investeren is later oogsten
Als gemeenten nu investeren, kan dat op termijn leiden tot positieve financiële en immateriële baten.Een deel van de doelgroep kan met gerichte begeleiding mogelijk doorgroeien naar begeleid werken of reguliere werk, eventueel met ondersteuning. - Het levert productiewaarde op voor werkgevers
De verrichte werkzaamheden leiden ook tot effecten bij de werkgever. Productiewaarde bijvoorbeeld, maar ook een positiever imago, beter HR-beleid en mogelijk extra omzet door een beter score op SROI (een manier van het meten van sociale en maatschappelijke waarde) in aanbestedingen.
Simpel gezegd: beschut werk is WSW 2.0. Alleen de beschut werker valt niet onder een CAO en bouwt geen pensioen op. Vergelijk je het met een uitkering dat levert beschut zeker voordelen op. Vergelijk je het met de oud WSW-er dan heeft de beschut werker een lagere waardering en salaris. Krijgt hij in zijn carrière geen kans voor een echte baan bij een reguliere werkgever dan is promotie en een echt salaris niet mogelijk. Echt motiverend is dit natuurlijk niet. Maar zoals zo vaak in onze werkgeverssamenleving betalen de kwetsbaren het gelag. De beschut werker krijgt niet de waardering als een werknemer met salaris en pensioen.
Het is bijzonder tragisch en oneerlijk dat deze groep mensen die zo hun best doen en naar vermogen werken zo gekort worden op hun inkomen. Belangrijk om goed te controleren dat er niet een nieuwe onderklasse van kwetsbare werknemers ontstaat waarbij sprake is van misbruik en uitbuiting.