Offensief tegen stookwalm moet luchtkwaliteit verbeteren

De verbetering van de luchtkwaliteit verloopt stroef. Dus moeten gemeenten de klus klaren. Tegen de stookwalm van open haarden en houtkachels is daarom een offensief ingeluid. Maar de mogelijkheden zijn beperkt, net als de financiën.

Geen strengere luchtkwaliteitsnormen, maar een convenant: dát moest begin 2020 de nieuwe aanpak van luchtvervuiling inluiden. Doel van het Schone Lucht Akkoord (SLA) tussen Rijk, provincies en gemeenten: de gezondheidsschade door slechte luchtkwaliteit in 2030 terugbrengen met de helft – geheel in lijn met het doel van wereldgezondheidsorganisatie WHO.

Omgerekend zou dat volgens de rekensommen van het RIVM 4000 tot 5000 vroegtijdige sterfgevallen in Nederland voorkomen. Bijna twee jaar verder is het nog altijd spannend wat het SLA heeft opgeleverd. Het RIVM rapporteert pas begin 2022 voor het eerst.

Geldgebrek

Weinig gemeenten zetten hun handtekening onder het luchtkwaliteitsakkoord. Een jaar geleden deden er nog maar vijftig mee. Het SLA dreigde hierdoor op een farce uit te lopen. De samenwerking met het Rijk verliep volgens gemeenten stroperig. In november stond de teller op 86 deelnemers. Veel gemeenten aarzelden nog, omdat ze niet goed konden inschatten waar ze zich aan committeerden. Een belangrijke reden om niet mee toe doen aan het SLA is tevens de meest basale: er is te weinig geld beschikbaar.

Eindhoven dreigde om die reden eerder dit jaar het SLA op te zeggen. Bij de ondertekening merkte wethouder Rik Thijs (GroenLinks) op dat de landelijke SLA-pot van 50 miljoen euro erg mager was, gezien de vergaande ambities om de luchtkwaliteit in ons land permanent te verbeteren.

In een zogenoemd bidbook had Eindhoven noodzakelijke maatregelen op een rij gezet en de financiering uitgewerkt. De ingrediënten: een nieuw luchtmeetnetwerk, een sloopregeling voor scooters en brommers, subsidies voor schone taxi’s en aanpassingen aan de Ring rond Eindhoven (totaal benodigd: 7,5 miljoen euro).

Het ging Eindhoven niet alleen om geld. Ook drong de stad aan op aanscherping van de landelijke regelgeving voor onder meer stikstofdioxide en fijnstof, met gevolgen voor onder meer houtstook. De luchtkwaliteit rond Eindhoven scoort erg slecht vanwege het overvolle wegennet, de industriële emissies uit het Ruhrgebied en de intensieve veehouderij in de regio. Toenmalig milieustaatssecretaris Van Veldhoven gaf echter niet thuis.

Eind oktober kreeg Eindhoven een half miljoen euro toegeschoven voor een regionaal meetnet, en een half miljoen voor de sloopregeling voor oude scooters en brommers. Het geld kwam onder meer uit de eerder opengestelde Specifieke Uitkering SpUK. Het beschikbare budget (12 miljoen euro) was al snel overtekend. Utrecht financierde er onder meer een sloopregeling voor vervuilende dieselauto’s mee. Mogelijk wordt de regeling in april 2022 weer opengesteld.

Houtstook

De aanpak van houtstook is bij gemeenten nadrukkelijk in beeld voor het verbeteren van de luchtkwaliteit. Utrecht kwam onlangs met een afbouwsubsidie voor haarden en houtkachels. Inwoners kunnen vanaf volgend jaar tot 2000 euro krijgen, om hun haard (inclusief rookkanaal) te laten verwijderen of onklaar te maken of in het geval van een houtkachel een moderner en schoner type aan te schaffen.

Op de inzet op schonere stookapparaten valt wel wat af te dingen. Uit eigen metingen van Stichting HoutrookVrij zou blijken dat de uitstoot van het allerschadelijkste ultrafijnstof door modernere ‘schonere’ pelletkachels in de praktijk niet significant lager ligt dan van oudere stookinstallaties.

Deze door bezorgde burgers opgerichte stichting, die zowel tegen schadelijke luchtemissies als tegen geuroverlast strijdt, ekent voor dat er naast de vele vuurkorven zo’n 1,1 miljoen houtkachels en open haarden in ons dichtbevolkte landje staan te branden.

Uit onderzoek van het RIVM is gebleken dat hout stoken vervuilender is dan eerder gedacht. Het aandeel van deze warmtebron in de totale fijnstofuitstoot in ons land zal stijgen tot 23 procent, in plaats van de eerder gerapporteerde 10 procent, aldus een nieuwe rekenmethode.

Meer houtverkoop

Amersfoort beet in 2020 het spits af van een landelijk offensief tegen houtstook. De handhavingsmogelijkheden voor gemeenten zijn echter beperkt. Landelijke regelgeving biedt nauwelijks soelaas. De enige optie is onder houtstokers meer bewustwording te kweken. Dat lijkt vergeefse moeite. Nu de gasprijzen door het dak gaan, stijgt de verkoop van pellet- en houtkachels.

Om de overlast van houtkachels en openhaarden tegen te gaan heeft het RIVM eerder een ‘stook alert’ bij windstil weer opgezet. Het advies om dan niet te stoken, is echter niet meer dan dat, en dus géén verplichting.

Het demissionaire kabinet heeft de afgelopen periode weinig animo getoond om maatregelen te treffen. In oktober drong de Tweede Kamer er met een unaniem aanvaarde motie bij demissionair staatssecretaris Van Weyenberg op aan bewoners van sociale huurwoningen met gezondheidsklachten te helpen verhuizen. De motie, waarin het h-woord zorgvuldig werd vermeden, werd door Van Weyenberg (D66) ontraden. Coalitiegenoot VVD is furieus tegen elke ban op houtstook.

Wachten op meting

In oktober werd daarnaast een motie van GroenLinks-Kamerlid Bouchalikh aangenomen. Die eist dat het kabinet voor het zomerreces van medio 2022 de aanvullende maatregelen op een rij zet, om in 2030 aan de aangescherpte advieswaarden van de WHO te voldoen. Deze motie wil Van Weyenberg pas in 2022 oppakken, als ook de SLA-voortgangsmeting van het RIVM er ligt.

Het SLA richt zich overigens op binnenlandse luchtvervuilers. Er stroomt ook volop vervuilde lucht vanuit Duitsland naar ons land, getuige de slechte luchtkwaliteit in Zuid-Oost-Brabant. De aanpak hiervan vergt actie op Europees niveau.

Begin december stelden gemeenten en provincies hun inspraakreactie op voor de herziening van de EU-richtlijn Luchtkwaliteit, die voor 2022 in Brussel op stapel staat. De decentrale overheden zetten in op scherpere normen en een strenger ‘bronbeleid’ voor bijvoorbeeld verkeer, transport, industrie en landbouw.  

Tagged With: houtrook, milieu Filed Under: Energie, Ruimte & Milieu