Overheden wisselen stelselmatig onderling personeel uit. Sinds 2016 zijn de aanbestedingsregels op dit vlak aangepast. Dat deze regels beperkingen opwerpen, lijkt nog niet te zijn doorgedrongen tot veel gemeenten.
Ondercapaciteit en overcapaciteit zijn communicerende vaten. Of het nu gaat om tijdelijke plaatsing om werkervaring op te doen of om detachering van een heel team bij een andere gemeente: de overheid wil flexibel zijn. De grenzen tussen overheidsorganisaties lijken daarmee te vervagen. Niet voor niets wordt verwezen naar de overheid.
Eisen aan goede dienstverlening
De Nederlandse code voor goed openbaar bestuur is bij het brede publiek veelal onbekend, maar daardoor zeker niet minder relevant. Voor gemeenten, provincies, waterschappen en het Rijk beschrijft het de basisbeginselen waarop hun dagelijkse organisatie is gebouwd. Openheid en integriteit, doelgerichtheid en doelmatigheid, en participatie zijn enkele van deze beginselen. Het is de maatstaf om uiteindelijk de dienstverlening van overheden te meten.
Goed personeel brengt deze papieren werkelijkheid in de praktijk. Ondercapaciteit brengt dit streven daarentegen in gevaar. Tel daarbij op dat samenwerking tussen overheden vaak expliciet wordt benoemd als oplossing voor maatschappelijke uitdagingen, zoals in het Interbestuurlijk programma. De verwijzing naar ‘samen meer bereiken als één overheid’ zegt veel. Voor de burger wordt gestreefd naar eenheid. Daarom is het niet verrassend dat voor personeelstekorten ook gekeken wordt naar andere overheden. Dossierkennis, bekendheid met de politiek-bestuurlijke context, en de directe inzetbaarheid van collega-ambtenaren vormen dan ook vaak de basis voor detachering tussen overheden.
Waarom aanbesteden
Detachering tussen overheden kan niettemin aanbestedingsplichtig zijn. Dat het hier gaat om samenwerking tussen overheden doet daar niets aan af. Hoe hardnekkig het argument ook blijkt te zijn, contractuele relaties tussen aanbestedende diensten vallen gewoon onder de aanbestedingsregels. Zeker als het om substantiële detachering, met een waarde boven de Europese aanbestedingsdrempels, is aandacht geboden.
Waarom aanbesteden als samenwerking binnen het publieke domein beoogd wordt? Vaak is juist dan de achterliggende gedachte dat de – gevoelsmatig logische – keuze voor dienstverlening door een andere overheid mogelijk helemaal niet de beste prijs én kwaliteit oplevert. Ook al lijkt de keuze voor samenwerking tussen overheden pragmatisch, uiteindelijk kan het – zonder enige vorm van competitie – niet goed zijn voor ons belastinggeld. Een controlemechanisme dus.
Detachering vóór en na 2016
De oorsprong van de mogelijke onbekendheid bij overheden ligt in het verschil tussen de aanbestedingsregels die gelden vóór en ná 2016. Het sluiten van een arbeidsovereenkomst valt duidelijk buiten de reikwijdte van deze regels. Daarin is niets aangepast. De situatie ten aanzien van detachering is wél anders sinds de aanpassing van de Aanbestedingswet 2012. Voor de hervorming van deze wet werd er veelal van uitgegaan dat veel detacheringssituaties onder het ‘lichtere’ aanbestedingsregime vielen (de zogeheten II-B diensten). Onder de noemer van ‘ter beschikkingstelling van personeel’ konden overheden personeel uitwisselen.
Sinds 2016 is de situatie anders. De regels bevatten geen lijst met II-B diensten meer. Op de nieuwe lijst ‘sociale en andere specifieke diensten’ wordt niet meer verwezen naar een situatie waaronder detachering in brede zin zou kunnen vallen. Dat betekent dat er een ‘zwaardere’ competitieve verplichting kan volgen vanuit de Aanbestedingswet 2012. Enkele uitzonderingen, zoals gebruikmaking van bestaande intensieve samenwerking, zouden mogelijk nog soelaas kunnen bieden. Hun toepassingsbereik lijkt echter beperkt.
Bezinning op huidig beleid
De boodschap is kort en helder: detachering tussen overheden kan momenteel aanbestedingsplichtig zijn. Wachten tot de markt juridische stappen onderneemt sluit niet aan bij de integriteit en voorbeeldfunctie van de overheid waarnaar de genoemde code verwijst. Overheden zouden er goed aan doen hun dagelijkse gang van zaken eens tegen het licht te houden van de huidige aanbestedingsregels. Dan kan er niet alleen gesproken worden van goede dienstverlening, maar ook van een rechtmatig personeelsbeleid.
Prima artikel. Kan ik ook een link krijgen zonder gebruik te hoeven maken van Facebook e.a.?
Henri Mors Assen/Ommen