Big data. Een geweldige kreet waar overheidsland van in de ban is. Wat handig om deze te gebruiken. Maar big data worden snel small data.
Al die data ook. ‘De zegeningen dat men ze zelf produceert. De samenleving draait er beter door. Trends worden voorspelbaar en menselijk gedrag herkenbaar’.
Nieuw?
Nee. Elke in kwantitatief onderzoek getrainde sociaal-wetenschapper weet patronen te vangen. Sinds jaar en dag wordt zo door overheden veiligheid-, sociaal- of verkeersbeleid ontwikkeld. Dat het delen van data nu betere resultaten opleveren is op zich te prijzen. Natuurlijk is het handig om de kracht van technologie, apps en ontwerp in te zetten. Wie kan er nou tegen zijn dat er door gebruik van algoritmes minder files zijn of dat uitkeringen sneller worden uitbetaald.
Maar?
Big Data analyse gebeurt met ‘snuffelsoftware’ waarmee digitale menselijke bewegingen worden gevolgd en geanalyseerd. Elke fractie van een seconde versturen mensen informatie over zichzelf. Niet alleen Google onthoudt waar naar gezocht wordt. Van facebook, apps, navigatiesystemen, gps toepassingen tot de koelkast en centrale verwarming, allemaal sensoren om gedrag te peilen. Al deze big data worden geanalyseerd en verkocht. Grote werkgevers en verzekeringsmaatschappijen kijken met water in hun mond naar dit Trojaanse paard.
En dan?
Geïnspireerd door Silicon Valley, Airbnb of Uber krijgen gemeenten door dat ze gebaat kunnen zijn bij big data. ‘VNG zusje’ KING stimuleert een gedeelde massahysterie van ‘big design-meelopers’. Gemeenten worden gedachteloos in de datavaart der volkeren geholpen. Onder het mom van dienstverlening gaat de overheid zich met alles en iedereen bemoeien. Het lijkt dat voor het gemak wordt vergeten dat rechten en vrijheden van inwoners beschermd moeten worden tegen bedrijven en overheid.
Rare overheidsfratsen?
Ja. De overheid vergeet weleens waarvoor ze is. Voor ons en niet andersom. Juist dat vereist een ‘moral lens’. Ze heeft niks te zoeken in googlegebruik, e-mails of appjes van haar inwoners. Steeds meer mensen zien in dat kentekenparkeren, maar ook een sympathiek klinkend alcoholslot in de auto een geraffineerde manier is om iemand in de gaten te houden. Waar, met wie en waarover iemand communiceert is privédomein. Het zegt niks als een infantiele 14-jarige er niet over nadenkt bij het plaatsen van een naaktfotootje op snapchat. Weldenkende inwoners zijn de gedachte “ik maak me geen zorgen want ik heb niks te verbergen” steeds meer voorbij.
Waarop is overheidsregie nodig?
Over rechtstaat-kernbegrippen transparantie en privacy valt niet te soebatten. Dit eist strakke richtlijnen over publiek-private samenwerking en hoe ver particulieren mogen gaan. Dit zijn geen ‘juridische euveltjes’ die moeten worden overwonnen. In lijn met de ‘participatiesamenlevingsfilosofie’ zou KING op aarde moeten zijn om zich druk te maken over een nationaal volledig veilig en beschermd ‘Google, Facebook, Gmail en andere openbare Prism’ bedrijven. Dat mag best een prijs hebben. Mensen kunnen dan zelf kiezen of ze er maandelijks – net als voor Netflix of Spotify – een tientje voor over hebben.
Wat nu?
De tijd is voorbij dat gemeenten maar aanklooiden met digitaliseren of sukkelden met een website waar haar inwoners misschien ooit iets op konden gaan vinden. Big data analyse maakt van mensen ‘small data’. Simpelweg kan niemand meer liegen. Natuurlijk is kennis over big data nodig. Maar niet om de rechtstaat te verkwanselen.
Beste Piet,
Een verrassende lijn die je kiest! Je neemt een scherpe maar heldere positie in ten opzichte van de toepassing en interesse bij gemeenten voor Big Data, echter op de “aanjaagrol” die KING heeft, wil ik reageren. Want juist de fundamentele discussie rondom de rechtstaat en de democratische impact van de informatiesamenleving willen we als KING aanjagen.
In het VNG/KING programma Digitale agenda 2020, is specifiek aandacht voor deze onderwerpen. We doen dit met data science iniatieven i.s.m. JADS, die een lerend karakter hebben, dialoogtheater op lokatie, bestuurlijke dialoogtafels en de publicatie van het najaar van 2016, Verkenning Sturingsinformatie (http://magazine.kinggemeenten.nl/verkenning-sturingsinfo ). We zoeken hiermee naar een eigentijds antwoord op de veelal autonome ontwikkeling van de informatiesamenleving.
Een morele lens kan niet gebaseerd zijn op alleen een voor- of tegen big data maar vraagt om een doorgaande brede en noodzakelijke dialoog, gericht op een overheid die open en transparant haar rol neemt. Ik nodig ook je van harte uit om hierbij aan te sluiten.
Hartelijke groet Eric de Kruik, adviseur sturingsinformatie KING