Restant energietoeslag kan pas na de zomer uitgekeerd worden

Het restant van de energietoeslag voor 2023 kan pas uitgekeerd worden als de wijziging van de Participatiewet ingaat. Naar verwachting is dat in de zomer. De eerste 500 euro van de 1800 euro toeslag mag wel nu al worden uitgekeerd, dat kon ook al eind vorig jaar. Ondanks meerdere vragen en druk vanuit de Tweede Kamer gaat Schouten niet overstag om gemeenten eerder te laten uitkeren.

Inwoners ontvangen de toeslag waarschijnlijk in het najaar, en kunnen deze gebruiken voor de winter daarop. Afgelopen Prinsjesdag werd bekend dat gemeenten ook in 2023 weer verantwoordelijk zijn voor het uitkeren van een energietoeslag van 1300 euro aan inwoners. Daar mocht 500 euro al van worden overgemaakt in 2022. Voor gemeenten die dat gedaan hebben, is er dit jaar nog 800 euro uit te keren.

Volgens verantwoordelijk minister Schouten hebben de meeste gemeenten het voorschot in 2022 nog niet volledig uitgekeerd, wat ruimte laat om nu wat te doen.

Onduidelijkheid

Net als bij de start van de energietoeslag was er wéér onduidelijkheid over de uitkering. Met de wijziging van de Participatiewet, ook wel Wet energietoeslag 2023 genoemd, moeten de regels voor gemeenten voor het uitkeren duidelijker worden. Zo zijn de doelgroepen explicieter benoemd.

Het was alleen niet voor alle gemeenten helder dat ze ditmaal niet mochten vooruitlopen op de wetgeving, zoals dat in 2022 wel kon.

Al aanvragen

Meerdere gemeenten communiceerden al dat inwoners de toeslag konden aanvragen. Zo maakte Schiedam in december bekend dat inwoners die in 2022 een uitkering of individuele inkomenstoeslag ontvingen, zo snel mogelijk automatisch de toeslag van 1300 euro zouden krijgen. Emmen communiceerde in november dat inwoners met een minimuminkomen ook in 2023 snel de energietoeslag van 1.300 euro zouden ontvangen.

Dat komt volgens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) doordat het Rijk zeer onduidelijk communiceerde wanneer gemeenten mochten beginnen met uitkeren. ‘Het lag namelijk altijd in de lijn der verwachting dat het vanaf januari zou kunnen. Het kwam als een onaangename verrassing dat dit niet mocht,’ aldus Peter Heijkoop van de VNG onlangs in Pointer op NPO Radio 1.

Miscommunicatie

‘Het is echt heel vervelend dat hier onduidelijkheid en daardoor miscommunicatie over is ontstaan,’ aldus een woordvoerder van minister Schouten. ‘Vooral voor de inwoners die willen weten waar ze aan toe zijn.’

Het ministerie laat weten: ‘Voor veel huishoudens met een laag inkomen was de nood begin vorig jaar hoog door de hoge energieprijzen en de duurdere boodschappen. Het kabinet vond het belangrijk dat gemeenten deze huishoudens zo snel mogelijk lucht konden bieden door het verstrekken van een eenmalige energietoeslag, van toen 800 euro. Daarom vond de minister het te rechtvaardigen dat gemeenten al mochten uitkeren, nog voordat de wet door de Kamers was.’

‘Iets gedaan wat niet mag’

Schouten kreeg gisteren in het commissiedebat over Armoede en schulden ook meermaals de vraag vanuit de Tweede Kamer: ‘Waarom nu niet op vooruitlopen op de wet zoals vorig jaar en alvast uitkeren?’ En als gemeentes nu op basis van de regeling van 2022 die 500 euro kunnen uitkeren, waarom kan dat dan niet met het hele bedrag dat eigenlijk voor 2023 was bedoeld?’

De minister vindt het ‘best bijzonder’ dat de Kamer de vraag stelt om zonder wet iets te doen, waar nog niet over is besloten. ‘Vorig jaar heb ik die stap genomen, omdat het toen heel acuut was en er op dat moment niet anders was. Ik heb toen eigenlijk iets gedaan wat niet mag. Daar heeft de Kamer gelukkig achteraf mee ingestemd, maar mij ook terecht verzocht: betrek ons er volgende keer netjes bij.’

Druk vanuit Kamer

En dat is ‘precies wat ze nu aan het doen is,’ zegt Schouten. ‘Er is een wetsvoorstel in de maak, dat wil ik zo spoedig mogelijk bij u hebben, in ieder geval in maart. Hoe sneller het behandeld wordt, hoe sneller gemeenten ook duidelijkheid hebben voor de rest van het jaar.’ Ondanks meerdere vragen en druk vanuit de Kamer gaat Schouten niet overstag om gemeenten eerder te laten uitkeren.

‘Ik herhaal het nog een keer: mensen kunnen dit half jaar al tot 500 euro uitgekeerd krijgen vanuit de gemeente. De urgentie is er zeker. We hebben nu een nieuw wetsvoorstel nodig, omdat de titel waaronder dat eerder is gedaan de categoriale bijzondere bijstand is en die kan niet langjarig worden uitgekeerd. Het is ook een signaal als uw Kamer hier in zijn algemeenheid zegt: “Keer maar uit. Zie maar hoe je het doet. Wij geloven het wel en het is goed.” Als dat wetsvoorstel hier in maart ligt, kunt u gelijk zeggen: akkoord en door. Dan hebben we het gelijk geregeld.’

Geen reden

Inmiddels is ook het koopkrachtpakket in werking getreden dat het kabinet in de Miljoenennota van 2023 bekendmaakte. Daarnaast is er nu ook het Tijdelijk Noodfonds Energie. Inwoners moeten zelf een aanvraag doen, gemeenten is gevraagd daarop te wijzen.

‘Er is daarom geen reden om af te wijken van het normale proces, namelijk de behandeling door beide Kamers van het wetsvoorstel,’ aldus het ministerie. ‘Het kabinet zet alles op alles om deze wet zo snel mogelijk in te voeren. De energietoeslag 2023 kan worden aangevraagd zodra de nieuwe wet is aangenomen. Dit is naar verwachting vanaf juni 2023.’

Uitkeermomenten

De VNG vroeg in reactie op het wetsvoorstel of het Rijk verschillende uitkeermomenten voor de tegemoetkoming wilde toestaan , met schulden per gemeenten verschilt. ‘Eigenlijk net zoals in 2022 toen de energietoeslag in de loop van het jaar twee keer is verhoogd en een deel van de middelen voor 2023 naar 2022 is overgeheveld.’ De gemeentekoepel stelde dit voor ‘om zo veel mogelijk kunnen aansluiten bij wat uitvoeringstechnisch haalbaar is en wat inwoners het beste helpt’.

Wachten op wet

Maar dit gaat dus niet gebeuren. Het is nu duidelijk dat er gewacht moet worden op de wetswijziging. Nu meldt Schiedam dan ook dat de energietoeslag 2023 nog niet kan worden uitgekeerd. ‘Door het uitblijven van landelijke wetgeving kunnen we nog niet uitbetalen. De regering denkt dat aanvragen en uitbetalen pas in of na juni 2023 kan worden gedaan.’

Emmen geeft aan dat wat ze eerder communiceerden ‘helaas niet mogelijk is, omdat een verandering van de wet nodig is’. Iedereen die recht heeft op energietoeslag krijgt alvast 500 euro. De gemeente legt het goed uit op de website. ‘Inwoners met een minimuminkomen die bekend zijn ontvangen het voorschot automatisch. Inwoners met een laag inkomen waarvan de gegevens niet bekend zijn, kunnen de energietoeslag vanaf 1 februari aanvragen. Zodra er rond de zomer duidelijkheid is over de totale hoogte van de energietoeslag, betaalt de gemeente het overgebleven deel.’

Verloop

Het is volgens het ministerie nu aan de Kamers wanneer ze de wet in behandeling nemen. ‘Wij doorlopen de stappen zo snel als we kunnen.’ De adviesaanvraag lag op 23 december bij Raad van State, het advies volgde een maand later. De conclusie is dat er nog een en ander moet worden aangevuld. Het ministerie verwacht het voorstel uiterlijk in maart bij de Tweede Kamer te kunnen indienen.