Foto: ANP SEM VAN DER WAL
Het kabinet bereidt de terugkeer van Oekraïners naar eigen land voor, en blijft de zelfredzaamheid en participatie van deze vluchtelingen stimuleren. Uit onderzoek naar de kwaliteit van opvanglocaties kwamen knelpunten naar voren, zoals grote verschillen tussen en binnen gemeenten.
Zodra het in Oekraïne weer veilig is, zet het kabinet in op het helpen van ontheemden bij hun terugkeer naar het land. De voorbereiding hierop gaat door, met behoud van een nationale terugvaloptie zolang zij nog niet terug kunnen. Dat schrijft minister Faber van Asiel en Migratie in een brief aan de Tweede Kamer.
Richtlijn Tijdelijke Bescherming
De Europese Richtlijn Tijdelijke Bescherming (RTB) waar Oekraïense ontheemden nu onder vallen, loopt tot en met 4 maart 2026. ‘Er is een reële mogelijkheid dat de tijdelijke bescherming opnieuw verlengd gaat worden met een jaar,’ schrijft Faber, ‘maar dit is geen gegeven’. Daarom komt het kabinet met een scenario wanneer de tijdelijke bescherming stopt. Met als belangrijkste componenten: terugkeer en een nationale terugvaloptie.
Op 19 januari 2025 waren er 124.310 ontheemden uit Oekraïne ingeschreven in de Basisregistratie Personen die op grond van de RTB bescherming krijgen. Er zijn 48.540 Oekraïners uitgeschreven uit de BRP. Op 17 januari waren er 92.450 opvangplekken, waarvan 92.100 plekken bezet.
Vrijwillige terugkeer
Het kabinet wil gebruikmaken van de mogelijkheid in de RTB om tegen het einde van de tijdelijke bescherming een vrijwillig terugkeerprogramma op te zetten. Het intrekken van de lopende asielaanvraag vóór vertrek is ‘een absolute voorwaarde voor deelname aan het programma’.
Zelfredzaam
Een zogeheten nationale terugvaloptie houdt er rekening mee dat een groep Oekraïners langer in Nederland blijft. ‘Onze inzet is dat zij maximaal meedoen, zelfredzaam zijn en bijdragen aan kosten,’ schrijft de minister.
Hier zijn maatregelen voor, zoals het innen van een eigen bijdrage en het verplicht intrekken van leefgeld van Oekraïners met voldoende inkomsten of die meer dan 28 dagen verblijven buiten de opvanglocatie. Faber ‘verkent’ of de eigen bijdrage verhoogd kan worden, in lijn met het Hoofdlijnenakkoord en het Regeerprogramma.
Mobiliteit
Vanaf 4 maart 2025 moeten meegebrachte voertuigen op Nederlands kenteken zijn gezet. Dan gelden ook verplichtingen zoals een APK, verzekeringen en het betalen van motorrijtuigenbelasting. Ook wordt het mogelijk een Nederlands rijbewijs te behalen. ‘Dit is bevorderlijk voor arbeidsparticipatie en vergroot de mobiliteit van de doelgroep,’ schrijft de asielminister.
Participatie
Om participatie te stimuleren krijgen gemeenten geld om laagdrempelig taalonderwijs te bieden. Ook wil Faber het stimuleren van passend en duurzaam werk door gemeenten ‘een extra impuls geven’.
Op 1 november 2024 werkte 59 procent van de ruim 92.000 15- tot 65-jarige vluchtelingen met de Oekraïense nationaliteit in loondienst in Nederland. Dat blijkt uit cijfers van het CBS. Dat is een toename ten opzichte van een jaar eerder toen dit 55 procent was.
Onderzoek opvanglocaties
Verder maakt Faber het AEF rapport Onderzoek naar de kwaliteit van gemeentelijke opvang voor ontheemden uit Oekraïne openbaar.
Gemeenten voldoen in de meeste gevallen aan de minimale kwaliteitseisen, en er zijn veel positieve voorbeelden van hoe gemeenten opvang succesvol inrichten. De onderzoekers concluderen een duidelijk verband tussen de mate van privacy en beschikking tot eigen voorzieningen enerzijds en de ervaren kwaliteit van de opvang anderzijds.
Belangrijkste bevindingen
- Er zijn grote verschillen in opvangkwaliteit tussen en ook binnen gemeenten
- Transparantie in kamertoewijzing is belangrijk voor ontheemden
- Basale veiligheid is in orde op opvanglocaties, maar veiligheid is wel een aandachtspunt
- Er zijn knelpunten rond de toegang tot zorg en ondersteuning
- Ontheemden weten vaak niet waar zij terecht kunnen met klachten
- Gemeenten ervaren belemmeringen in het organiseren van duurzame opvang
Gemeentelijke aanbevelingen
- Onderzoek hoe de kwaliteit is in de opvanglocatie(s) en stel waar nodig een verbeterplan op. Daarbij is het van belang ook de ervaring van ontheemden te betrekken.
- Bied duidelijke klachtenprocedures. Deze moet beschikbaar zijn in het Oekraïens en hierover moet duidelijk gecommuniceerd worden.
- Onafhankelijke kamertoewijzing is belangrijk voor ontheemden. Organiseer zo veel mogelijk transparantie en onafhankelijkheid in de toewijzing van kamers, omdat zo (het gevoel van) een voorkeursbehandeling kan worden voorkomen.
Faber roept gemeenten op hiermee aan de slag te gaan. Ze gaat de komende tijd met de VNG ‘verkennen welke aanvullende ondersteuning voor gemeenten vanuit het Rijk gewenst is’. Afgelopen november schreef de VNG nog in een petitie aan de Tweede Kamer dat gemeenten geld en bevoegdheden nodig hebben voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen.
Geef een reactie