Opinie De Social Impact van lokale ecosystemen

We leven in een netwerkmaatschappij waarbij je alleen wellicht harder gaat, maar in samenwerking een stuk verder komt. De wereld om ons heen verandert. Het is een tijdperk waarin de overheid niet langer het vanzelfsprekende aanspreekpunt is voor het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. De ‘traditionele’ private sector weet dit gat slecht op te vullen.

‘We leven in een netwerkmaatschappij waarbij je alleen wellicht harder gaat, maar in samenwerking een stuk verder komt.’ aldus Klaas ten Have, lector Coöperatief Ondernemerschap aan de Hogeschool Utrecht. De wereld om ons heen verandert. Het is een tijdperk waarin de overheid niet langer het vanzelfsprekende aanspreekpunt is voor het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. De ‘traditionele’ private sector weet dit gat slecht op te vullen. Het oude denken van exclusiviteit en intellectueel eigendom is diepgeworteld terwijl de problematiek juist door de complexiteit een open en holistische aanpak vraagt. Van zowel de ondernemer als de overheid vraagt het een andere kijk op het oplossen van maatschappelijke vragen.

Ecosystematiek, of: hoe werk je nou goed samen?

En hoe creëer je een groep gelijkgestemden dat als een ecosysteem acteert? Ten eerste, vorm het ecosysteem altijd naar lokale condities en ten tweede, betrek de private sector vanaf het begin. We nemen de Social Impact Factory als voorbeeld van een ecosysteem, waarin organisaties, sociaal ondernemers en wijk-initiatieven samenwerken. Aan de hand van deze case laten we zien hoe je bouwt aan een ecosysteem dat in samenwerking maatschappelijke vraagstukken ondernemend oplost. Het laat zien hoe je als overheidsinstelling een eerste stap kan zetten in het creëren van zo’n ecosysteem en samen met private partners zoals de Rabobank maatschappelijk ondernemende impact kan maken.

De Social Impact Factory

Door bovenstaande trend ontstaat er ruimte en kansen in de markt voor sociaal ondernemers. Dit zijn ondernemers die handelen vanuit een ander moreel kompas. Niet het vergaren van persoonlijke welvaart, macht en aanzien zijn de leidende drijfveren, maar het creëren van maatschappelijke waarde. Een diepgewortelde wil om de wereld een beetje beter, mooier en/of leuker te maken, waarin de ondernemer ook op zoek is naar een duurzaam verdienmodel. Daarnaast bezitten dit soort ondernemers ook vaak een belangrijk instrumentarium dat onontbeerlijk is; zij zijn verbindend, deelzaam en gericht op de lange termijn. Het zijn juist deze vaardigheden die hen in staat stelt de spil te vormen in het tot stand brengen van nieuwe coalities. Hierbij slaan overheden, bedrijfsleven, not-for-profits, financiële instellingen en de wetenschap de handen ineen om sociale problemen te adresseren.

Social Impact smeedt coalities

Het is in dit speelveld dat in Utrecht de ‘Social Impact Factory’ is opgericht, met de ambitie om zoveel mogelijk maatschappelijke impact te creëren. De Social Impact Factory is een voorbeeld van een platform waar dergelijke coalities gesmeed worden. Hier komen gevestigde organisaties uit het gehele land, sociaal ondernemers uit de stad en initiatieven uit de wijk samen om ondernemende en innovatieve oplossingen te bedenken voor maatschappelijke en ecologische uitdagingen. Een mooie publiek private samenwerking, met als doel het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Elke sociale vraag wordt met een ondernemersvisie aangepakt: het dient zowel financiële winst als winst voor de samenleving op te leveren. Dit zorgt voor een oplossing die ook op langer termijn blijft bestaan en succesvol is. Met als belangrijkste bijvangst: meer banen! En dan vooral banen voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt.

Waarom Utrecht?

Directeur Maatschappelijke Ontwikkeling Toke Tom is een van de initiatiefnemers van de Social Impact Factory: “Wij zagen in Utrecht allerlei start-ups en initiatieven ontstaan. Sociaal geëngageerde ondernemers die een antwoord hadden op maatschappelijke problemen. Dit soort startups moet je als overheid de tijd en de ruimte geven. Je moet ze stimuleren om andere mensen en partijen op te zoeken, die een andere waarde kunnen toevoegen. Juist in die cross-overs zit de kracht.. Vaak ontbreekt het dit soort startups aan capaciteit en middelen om hun ideeën concreet uit te voeren. De Factory brengt partijen bij elkaar die allemaal iets anders toevoegen. Met elkaar kunnen ze het idee van die betrokken ondernemer realiseren.”

Doen met impact

De Social Impact Factory is actiegericht. Zo is de Factory inmiddels gestart om innovatie op gang te brengen voor een aantal concrete (Utrechtse) uitdagingen, zoals het verduurzamen van woningbouw, het creëren van maatwerkvervoer in de stad, het bieden van een ondernemende oplossing voor mensen met schuldenproblematiek en het realiseren van nieuwe arbeidsplekken voor mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt.

Eén van de ideeën is om E-teams (energieteams) te creëren. Werkgevers nemen werkzoekenden in dienst, creëren zo werkgelegenheid en de E-teams gaan aan de slag met het aanwakkeren van de vraag naar verduurzaming van woningen. Op deze manier wordt de vraag gecreëerd bij particulieren, aangezien de investeringsconstructies om de verduurzaming door te voeren al aanwezig zijn. Deelnemende partijen hebben zelf ook aangeven meerwaarde te zien in de schaalbaarheid van de oplossingen.

Tijdens het opzetten van de Social Impact Factory in Utrecht zijn we erachter gekomen dat diversiteit, inclusiviteit, successen vieren, concrete verbinding en actieve deelname essentieel zijn voor het succes van een ecosysteem met maatschappelijke impact. Maar bovenal, zorg voor energie, succes en vertrouwen.

Do’s and don’ts van een ecosysteem

Samenwerking is het mooiste en tegelijkertijd ook het moeilijkste wat er is. Isenberg (2010) adviseert dat je vooral praktisch en lokaal moet beginnen en zowel publiek als privaat moet betrekken bij het creëren van een ecosysteem. De Social Impact Factory heeft de ambitie om samen met alle deelnemende partijen een goed functionerend ecosysteem te bouwen en te onderhouden.

Inspiratie en een handreiking

De Social Impact Factory wil graag inspireren en mensen een eigen ecosysteem laten starten. De volgende aandachtspunten zijn daarbij van belang:

1. Diversiteit is essentieel. Zorg er vanaf het begin voor dat je verschillende organisaties betrekt bij het vormen van ecosysteem zodat partijen elkaar kunnen aanvullen en verschillende perspectieven worden meegenomen in de vorming van het ecosysteem.

2. Denk en handel inclusief, iedereen mag meedoen. Het is belangrijk om kennis te delen in plaats van deze voor jezelf te houden en de intentie om impactvol mee te willen doen.

3. Creëer successen in de samenwerking en zorg ervoor dat deze successen groot worden gevierd en gecommuniceerd. Dit creëert een gevoel van samenhorigheid en zorgt voor een aanzuigende werking op mogelijk nieuwe leden van het ecosysteem.

4. Een ecosysteem werkt alleen wanneer er ook echt goed verbinding wordt gelegd en gefaciliteerd. Daarvoor heb je iemand nodig die alle leden kent en optimaal makelt en schakelt tussen alle leden. Daarnaast heb je een actieve programmering nodig waardoor mensen elkaar kunnen ontmoeten en gefaciliteerd worden in het delen van kennis.

5. Leden van het ecosysteem moeten een actieve bijdrage leveren, inhoudelijke buy-in is essentieel. Alleen door te doen zie je echt waar je kan samenwerken. Daardoor kan het goed werken om partijen uit het ecosysteem af te laten vloeien indien ze niet actief zijn.

6. Zoek goed naar partners die het netwerk versterken. Daardoor krijg je verschillende type partners van een ecosysteem (uitvoeringspartners, netwerkpartners, kennispartners, dienstenpartners).