Het Sociaal Cultureel Planbureau kwam onlangs met het onderzoeksrapport ‘Sociaal domein op koers?’ over de vijf jaar geleden ingezette decentralisaties. Uit het rapport blijkt dat ‘het sociaal domein’ behoorlijk uit koers is geraakt. De gewenste koers is een product van de leemlaag van Haagse ambtenaren die fraaie structuren bedenken die perfect werken…in hun wereldje van papier.
Eenmaal in de dagelijkse praktijk, de weerbarstige leefwereld, is die structuur een blok aan het been. Dan blijkt de burger minder zelfredzaam en de samenleving minder zorgzaam dan bedacht achter de bureaus in de ambtelijke systeemwereld. Het is ook naïef en getuigt van zelfoverschatting om te denken dat mensen meer naar elkaar zullen omkijken ‘omdat Den Haag dat wil’.
Veel mis
Er gaat veel mis in het sociaal domein blijkt uit het SCP-rapport. Zo is de deelname van mensen met een beperking aan de samenleving niet toegenomen, zijn er nog steeds knelpunten in de jeugdzorg en zitten mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, die voorheen actief waren in beschutte sociale werkplaatsen, zich thuis te vervelen.
Daarnaast zitten ze bij bedrijven waar de werkdruk hoog is en waar het om efficiency draait, helemaal niet te wachten op mensen die meer aandacht nodig hebben en dus het werkproces vertragen. Hierdoor worden de ‘targets’ al helemaal niet meer gehaald. Ook gaat alle aandacht uit naar mensen met eenvoudige vragen omdat daar nog enige eer valt te behalen. De wat moeilijkere ‘casussen’, zoals dat in de systeemwereld heet, hebben het nakijken.
Structuurverandering
In die systeemwereld draait het om structuurverandering, maar in de leefwereld komt daar nog gedragsverandering en cultuurverandering bij. En dat zijn nu juist twee van de meest lastigste veranderingen. Hier is een lange adem voor nodig. Er wordt dan ook veel te snel geconcludeerd dat de decentralisatie is mislukt. Het ontbreekt aan geduld. Er wordt geen tijd genomen om de verandering deel te laten worden van de structuur en cultuur van de leefwereld. Voordat de verandering kan beklijven, wordt alweer aan iets nieuws gedacht.
Dubbele opdrachten
Als je als overheid echt sneller resultaat wenst, kom dan niet met dubbele opdrachten. In de opdracht aan gemeenten zat nu ook een bezuinigingsopgave. Er moest meer worden gedaan met minder geld. De opmerking uit het rapport dat ‘de gemeenten geen betere resultaten behalen dan de rijksoverheid’ is dan ook uiterst curieus. Dat is onvergelijkbaar. Het is alsof iemand op huizenjacht wordt gestuurd met het spaarpotje van een kind en er vervolgens wordt geklaagd dat er geen fatsoenlijk huis is gekocht.
Toch niet zo gek
Toch is het idee achter de decentralisaties helemaal niet zo gek. De zorg kan het best worden uitgevoerd dicht bij de mensen om wie het gaat. Daar is verstand van zaken, kan goed worden aangegeven wat nodig is en kan, in de directe interactie, maatwerk worden geleverd. Een regierol voor gemeentes is dan ook goed te verdedigen. Maar neem dat als overheid dan ook serieus door te investeren in plaats van te bezuinigen. En geef vertrouwen waardoor de bureaucratische last niet alleen kan worden verminderd maar de regelgeving ook een stuk eenvoudiger kan zijn.
Zet even door overheid, maar investeer en vertrouw. Daarmee komen de decentralisaties weer op koers. Er is echter wel enige haast bij, want door de coronacrisis zal de zorgvraag alleen maar toenemen.
Eric Leltz schreef het boek ‘Organisaties in transitie’, verzorgt lezingen over de transitie en geluk, en was 8 jaar fractievoorzitter voor GroenLinks in Ede.
Geef een antwoord