Hoe staat met de democratische legitimatie? Wordt er niet al heel wat over de hoofden van gemeenteraden heen besloten? Denk aan de coronamaatregelen, maar ook aan de energiediscussie of vluchtelingenopvang. Heeft een raadslid nog enige inbreng?
We hebben de mond vol over burgerparticipatie, ook in politiek Den Haag. Daar is nu bedacht hoe raadsleden meer te zeggen zouden krijgen bij een gemeenschappelijke regeling. Dit terwijl in het land al hele goede voorbeelden zijn van hoe raadsleden het voor zichzelf goed en bruikbaar oplossen.
Blijkbaar vinden we dat er vooral moet worden geluisterd naar degenen die roepen dat het niet goed geregeld is. En dat de overheid maar weer met oplossingen moet komen.
Steeds overbodige oplossingen
Zijn de goed werkende oplossingen niet goed genoeg dan? Natuurlijk wel. Maar we zagen dit eerder met het willen verbieden van rekenkamercommissies, wat het gelukkig niet gehaald heeft. Met zulke overbodige oplossingen is men op het ministerie van Binnenlandse Zaken steeds in de weer, zo lijkt het. Dit terwijl er genoeg te doen zou kúnnen zijn, het opschonen van allerlei wetten bijvoorbeeld. Ooit luidde zelfs het adagium ‘minder regels’.
Besturen van onderaf lijkt beter te werken en heeft op papier nog altijd de voorkeur. Alleen, wat we in de praktijk zien is juist het omgekeerde. Dingen zelf oplossen en actie ondernemen, zoals dus echt wel gebeurt in gemeenteland, wordt zo toch weer vervangen door láten bedenken en oplossen.
Sluitingstijden horeca van bovenaf
Zie ook de veiligheidsregio’s: niet de minste besluiten worden daar genomen en besproken. Zwaarwegende adviezen aan de regering over coronamaatregelen bijvoorbeeld. Zoals iedereen duidelijk zal zijn, zijn de meningen over wat nu de juiste maatregelen zijn verdeeld.
Maar het blijft bijzonder dat bijvoorbeeld sluitingstijden van horeca ineens van bovenaf opgelegd worden. Want daar gaat toch juist de gemeenteraad over? En voor alles is altijd wat te zeggen, maar zitten we niet op een (af)glijdende schaal als het gaat om democratische legitimatie?
De regering beslist; over wat en hoe in uw gemeente. En anders wel de Veiligheidsregio. Zo moet de burgemeester nu zorgen voor voldoende opvang van vluchtelingen. Dit nadat de opvangplekken die er waren, jaren geleden juist zijn opgeheven. Weet u nog, de vreselijke beelden op tv van actievoerders die een raadsvergadering verstoorden omdat zij wilden dat de gemeenteraad zou beslissen wat zij het juiste vonden?
Je werk doen als raad
Ga er maar aan staan gemeenteraad, overruled door allerlei bestuurslagen en boze dan wel teleurgestelde inwoners. Hoe kan een gemeenteraad dan nog fatsoenlijk doen waar die ooit voor bedoeld was; het nemen van gedegen, afgewogen besluiten in het algemeen belang en in overleg met de inwoners, via burgerparticipatie?
Els Boers is interim-griffier en adviseur voor lokaal bestuur. Ze schreef onder meer de gratis digitale publicatie Democratie en de griffier, 2020.
Helaas is de situatie voor raadsleden danig ingeperkt door de landelijke overheid. Beslissingen op veel dossiers die gemeente raken zoals “gemeenschappelijke regelingen”, vluchtelingen opvang, windenergie, energietransitie en dergelijke maken het raadswerk moeilijk. Vooral “gemeenschappelijke regelingen” onttrekken zich aan democratische controle, het zijn instituties op zich geworden.
Bovendien wordt het raadswerk nogal eens bemoeilijkt door de afspraken die in het college zijn gemaakt en waar door de betrokken politieke partijen een slaafse ondersteuning voor wordt verwacht. Partij politieke redenen gaan te vaak voorbij aan de wensen en verwachtingen van de inwoners van de gemeente. Geen wonder dat er steeds meer burgers het vertrouwen in de overheid, zowel landelijk als lokaal, verliezen. Ze voelen zich in veel gevallen niet gehoord omdat inspraak te vaak een wassen neus blijkt en slechts voor de bühne wordt gevoerd.