De toekomst van Nederland is aardgasvrij. Daar zijn we inmiddels allemaal wel van doordrongen. Maar kennen we ook alle kansen die zich in die transitie aandienen? Veel gemeenten maken nog geen gebruik van een interessante duurzame warmtebron: condenswarmte.
Tal van gemeenten zijn al bezig met een omgevingsvisie en warmteplan, of willen daar graag mee aan de slag. We horen dat zij hierbij vaak tegen vragen aanlopen. Hoe krijg je het kostenplaatje van een warmtenet rond? En wat is nodig om alle betrokken partijen mee te krijgen?
Warmteatlas geeft snel inzicht
Gelukkig is er ondersteuning en inspiratie beschikbaar. Bijvoorbeeld via de Warmteatlas van het Nationaal Expertisecentrum Warmte (NEW). Deze atlas geeft snel inzicht in de aanwezigheid en kwaliteit van duurzame warmtebronnen als geothermie, warmtekoudeopslag, biomassa en restwarmte uit de industrie. Ook bevat de atlas een actueel overzicht van alle gerealiseerde warmteprojecten.
Door de schoorsteen
Sinds kort bevat de Warmteatlas ook informatie over restwarmte uit koelprocessen, ook wel condenswarmte genoemd. Fabrieken, koel- en vrieshuizen, de ICT-sector en supermarkten gebruiken veel energie voor hun koelsystemen, en die energie wordt bijna helemaal omgezet in warmte. In bijna elke gemeente is deze vorm van warmte beschikbaar. In totaal gaat het in Nederland om ongeveer 4500 bedrijven.
Een deel gebruikt de restwarmte zelf. Maar heel veel warmte verdwijnt nu nog door de spreekwoordelijke schoorsteen (lees: koeltoren). En dat is zonde! In totaal gaat het om ongeveer 35 Petajoule per jaar, blijkt uit onderzoek door onderzoeksbureau KWA in opdracht van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, RVO.nl.
Enorme potentie
Gemeenten vinden in de Warmteatlas niet alleen een inschatting van de hoeveelheid beschikbare condenswarmte. Ze treffen er ook een overzicht aan van de bedrijven waar het om gaat. Ons advies: ga hier eens een kop koffie drinken en onderzoek of het mogelijk is om deze warmte te benutten.
De potentie van condenswarmte is in ieder geval enorm. Een Nederlands huishouden verbruikt gemiddeld 1.470 kubieke meter gas en 3.000 kilowattuur elektriciteit per jaar. Dat levert een gemiddelde energierekening op van €1.660 per jaar. In theorie zouden we 700.000 woningen in Nederland van warmte kunnen voorzien door duurzame condenswarmte te benutten.
CO2-reductie
De restwarmte uit koeling heeft een temperatuur van ongeveer 35 tot 40 graden Celsius. Daarmee is het in de eerste plaats een geschikte warmtebron voor goed geïsoleerde nieuwbouwwoningen met vloerverwarming. Voor bestaande bouw is een warmtepomp nodig die de temperatuur van het verwarmingswater opkrikt naar 60 tot 80 graden Celsius. Voor beide varianten geldt dat de CO2-reductie ten opzichte van ‘ouderwetse’ ketels op aardgas enorm is. Tegenover deze verduurzamingsslag staat een relatief lange terugverdientijd van zes tot vijftien jaar. Investeringen in restwarmte vragen dus om een langetermijnvisie.
Alle informatie voorhanden
Juist in de noodzaak van een langetermijnaanpak ligt een kans voor gemeenten om de regie te nemen. Samen met energiebedrijven en netbeheerders, eigenaar-bewoners en corporaties, projectontwikkelaars en installatiesector moeten zij aan de slag om Nederland aardgasvrij te maken. Het is daarom belangrijk dat al deze groepen alle informatie voorhanden hebben over mogelijk te nemen maatregelen. En de financiële en CO2-effecten daarvan. We hopen dat de Warmteatlas kan dienen als inspiratiebron voor nieuwe warmteprojecten!
Lydia Dijkshoorn is adviseur energiestrategie en -transitie, Felix Lacroix is adviseur duurzame warmte en koude, beiden bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl)
