Aan het einde van mijn college over ontwikkelingen in het lokaal bestuur stelde ik de vraag of er vandaag de dag sprake is van een crisis. Mijn studenten bleken voor een keer goed opgelet te hebben; zij hadden meegekregen dat er eigenlijk altijd vol kommer en kwel wordt gesproken over het lokale bestuur.
Gerrit Abraham van Poelje, de aartsvader van de Nederlands gemeentekunde, zag het rond 1900 al somber in voor de lokale democratie. In de jaren 60 en 70 van de 20e eeuw was het gebrek aan inspraak een grote steen des aanstoots. Toen inspraak eenmaal een wettelijk recht was geworden, daalde bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1990 de opkomst tot een magere 60 procent. Menigeen was geschokt, maar coproductie en interactief beleid zouden een uitkomst uit deze crisis bieden.
Verlamd door wethouders
Ondertussen waren de staatsrechtgeleerden tot het inzicht gekomen dat de sterke positie van wethouders het lokaal bestuur verlamde. Dat moest doorbroken worden, hetgeen aan het begin van de 21e eeuw door de invoering van het dualisme ook gebeurde. Na 10 jaar moeizame ervaringen met het nieuwe systeem, trokken de decentralisaties in het sociaal domein de aandacht. Zou de raad de uitbreiding van al die verantwoordelijkheden wel aankunnen?
Gemeenten uitgeput
Ook vandaag de dag is het woord crisis nooit ver weg. Raadsleden worden bedreigd en zijn overbelast, hetgeen zou bijdragen aan een onverantwoord snelle roulatie in de raad, en daardoor gebrek aan ervaring. De financiële consequenties van de decentralisaties putten gemeenten uit. Het ravijnjaar zal daar een flinke schep bovenop doen. En ondertussen vragen het Rijk en zelfs Europa steeds meer van de gemeenten.
Altijd bestuurlijke crisis
Het is gewoon altijd crisis in het lokaal bestuur. Daarmee is de term wellicht een tikkeltje aan inflatie onderhevig. Toch is het al die jaren niet faliekant misgegaan. Naar mijn idee is de verklaring daarvoor dat al die duizenden raadsleden, wethouders, burgemeesters en ambtenaren er steeds maar weer het beste van proberen te maken. En daarmee houden ze al die gemeenten toch aan de praat, elk jaar maar weer, crisis of geen crisis.
Laten we te midden van al die verhalen over onheil en rampspoed met optimisme naar 2025 kijken.
Geef een reactie