Zelfsturende teams; prima idee. Dan wel met een extra en nieuwe professionaliteit, anders wordt een ambtenaar snel zetbaasje van georganiseerde belangenbehartigers.
We raken maar niet uitgepraat over burgerparticipatie. Begonnen met “MacDonaldisering” waarbij inwoners gratis gemeentelijke klussen uitvoeren. Gemeenten faciliteerden dit graag. Dit burgermansgetrut is voorbij. Burgerparticipatie draait nu om selecte groepjes visionaire, ecologische, biologische, fair trade of milieuvriendelijke ‘social-enterprices’-types dan wel keiharde onroerendgoed-bobo’s die zelfstandig en oordeelkundig optreden. Ze zijn chill, gewend aan supersnelle wifi of auto’s en in staat de gemeente om hun vinger te winden.
Hoe reageren gemeenten?
Enthousiast. Verantwoordelijkheden verdwijnen diep de organisatie in. Managers eruit. In ambtelijke termen worden “discretionele professionele bevoegdheden” uitgebreid. Resultaatgericht werken probleemloos vertaald in “zelfsturende teams” zonder hiërarchie. In Noord-Holland is er zelfs een gemeente waar elkaar persoonlijk kennen meer telt dan know-how. Hip en origineel. Het lijkt dat door ‘stimuleren van individuele verantwoordelijkheid’ de ‘autonome professional’ vaste voet aan de grond krijgt.
Naïef?
Nogal. Faciliteren van een buurtbarbecue prima. Kritiek op managers oké. Dat herschikking van verantwoordelijkheden en vrijheden anders liggen in een participatieve democratie begrijpt ook iedereen. Niks mis met de insteek van “zelfsturende teams” waar veel “gesmiled” en “geliked” wordt. Maar ingrijpende maatschappelijke zaken ‘faciliteren’ is andere koek. Dan moeten “zelfsturende teams’ wel geregisseerd worden. Zonder script gebaseerd op een gemeentelijke toekomstvisie grijpt dit team doodleuk in de modder. Als deze helicopterview mist wordt de professional zetbaasje van georganiseerde belangenbehartigers.
Want?
Burgerparticipatie staat voor keuzevrijheid van inwoners. De praktijk is hard. Neem de WMO. Pijler ervan is de PGB-houder die ermee zijn dagelijks leven inricht. De kennis van de PGB-houder is veel groter dan van de inhouds-professional. Deze heeft immers kennis over iets dat nauwelijks nog een rol speelt. Om de kosten in de klauw te houden kan de gemeente niet anders dan doldwaas processen standaardiseren waar geen PGB-er inpast. En zo wordt via de achterdeur keuzevrijheid ingewisseld voor beheersing. We mogen ons hart vasthouden met de Omgevingswet in zicht.
Hoe dan?
Begrijp me goed. Zelfsturende teams prima idee. Dan wel met een extra en nieuwe professionaliteit. Een “regisseur-professional” die in staat is vanuit totaalvisie zowel politieke, maatschappelijke en “harde” werkelijkheden tot één geheel te kneden. Zo is deze regisseur-professional in staat om verantwoording af te leggen. Niet alleen methodisch verantwoord aan het professionele domein maat ook aan het publieke domein waar maatschappelijke doelstellingen worden bereikt.
Gevolg?
De ‘inhoud-professional’ werkt zo in ‘teams onder regie’. Ook hier geldt “all pigs are equal but some pigs are more equal than others”. Continue professionele onderhandelingen zijn dus troef. De ‘regisseur-professional’ zal niet de logica van de rationele besluitvorming voorop stellen. Belangrijker zijn de resultaten van de interventies. Zo wordt de inhoud-professional misschien minder autonoom maar wel aanspreekbaar op de bijdrage tot het resultaat.
Walhalla?
Nee. “Zelfsturende teams” kunnen hooguit snelle creatieve antwoorden geven op maatschappelijke vragen. Het blijven immers professionals die de resultaten van het beleid waar maken. Let wel. Een dienstbare opstelling naar leken blijft belangrijk. Publieke verantwoordelijkheid betekent samenwerking, uitwisseling, reflectie en resultaatgerichtheid. Als professionals tegelijk de ruimte hebben om kennis en kunde binnen hun professie toe te passen dan is echt sprake van “autonome professionals”. Werken naar het script van “professionele uitvoerings-regisseurs” brengt balans in de representatieve-participatieve democratie zonder holle slogans.
