‘Inhuur externen is motie van wantrouwen’

Neem jonge ambtenaren in dienst; dat scheelt een hoop externe inhuur. Ook is er een alternatief voor rumoerige salarisonderhandelingen. Dixit vakbondsbestuurder Bert de Haas over zijn ideeën het werk voor gemeenten aangenaam te houden.

Krijgen medewerkers de ruimte voor hun vak? Hebben ze wel de tijd om hun werk te doen? Dat zijn de vragen volgens Bert de Haas van Abvakabo FNV. Het is hem ook wel duidelijk dat het anders moet. “Vroeger lag heel wat vast”, zegt de Haas. “De laatste jaren is van alles veranderd, maar vernieuwing kan ook boeiend zijn.”

Het probleem, stelt De Haas: “Vaak is niet duidelijk waar dit alles naartoe gaat.” Een voorbeeld: “De helft van de gemeenten blijkt niet klaar te zijn voor de Jeugdzorg. Dat zorgt voor onrust.”

De vakbondsbestuur ziet veel onzekerheid bij ambtenaren en hoort tegelijkertijd dat inwoners van gemeenten hoge verwachtingen hebben. “Ook de groep die sowieso graag mee wil in een andere manier van werken, vraagt zich af wat ze in de nabije toekomst gaan doen en hoe ze dit voor elkaar moeten krijgen.”

Werken voor de gemeente
De Haas onderstreept de verschillende analysen van de gemeentelijke arbeidsmarkt. Die zit vast door krimpende formaties en het stokken van de uitstroom, waardoor amper ruimte is voor jonge mensen die carrière willen maken bij de lokale overheid. Het advies: “Sluit een generatiepact. Ouderen moeten langer door, maar laat ze dan een dagje korter werken.”

Het gaat om de zogenoemde 100-90-80-regeling, waar ze in Groningen ervaring mee hebben. Ambtenaren met hun pensioen in zicht werken niet de hele week, maar vier dagen en krijgen dan voor 90 procent betaald. “In Groningen heeft dit gezorgd voor tien nieuwe voltijdsbanen”, zegt de bestuurder van Abvakabo FNV.

Advies jonge ambtenaren
“Je moet kunnen omgaan met bestuurlijk verhoudingen”, is het advies aan jonge talenten. “Daar moet je over nadenken. Tegelijkertijd zit de coproductie met burgers in de lift. Als gemeenteambtenaar ga je vaker de wijk de wijk in. Maar die afstemming met de inwoners van je gemeente kan juist leuk zijn, natuurlijk.”

Zijn we aantrekkelijk genoeg als werkgever? Dat wordt steeds meer de vraag. Als de golf van gepensioneerden uit de gemeentehuizen is gespoeld, ben je te laat om je af te vragen waarom veel jongeren binnen een jaar voor de uitgang kiezen. Ergo, waarom? “Het werk is nog steeds heel bureaucratisch. Jonge ambtenaren willen niet langs flink wat schijven voor een handtekening. Ze zijn gewend te werken in een netwerksamenleving. Dat vraagt om een andere houding van het management.”

Om de zaak draaiende te houden, maken gemeenten gebruik van de zogeheten flexibele schil. Het is een doorn in het oog van de vakbondsbestuurder. “Drop geen externen om hun zakken te vullen met nieuwe dingetjes”, is de kritiek. “De inhuur van externen is een motie van wantrouwen tegen het eigen personeel. Vaak wordt gesproken over kennisbehoud. Neem jongeren simpelweg in dienst, denk ik dan.”

Externen zijn volgens De Haas nodig bij pieken en zieken, en als specialistische kennis nodig is. Structureel gebruik maken van flexibel inzetbare medewerkers zou vaak het gevolg zijn van een populistische roep om een kleinere overheid, “terwijl alleen Duitsland minder ambtenaren in dienst heeft dan Nederland”.

Personeelskosten

Zo min mogelijk ambtenaren; steeds meer taken. Er zijn zelfs gemeenten die personeelskosten elders in de salarisadministratie verwerken, bijvoorbeeld onder infrastructuur. Als het de minder-roepers aan de zijlijn maar tevreden stelt. De Haas verzucht: “Ambtenaren kosten nu eenmaal geld.”

Over geld gesproken: helpen die onrustige cao-onderhandelingen mee om het werkplezier te verhogen? “De onderhandelingen leggen een beslag op de arbeidsverhoudingen”, erkent de bestuurder. “Punt is dat ambtenaren voorheen graag werkten voor de publieke zaak, maar ook de zekerheid die het bood prettig vonden. Het salaris was daarom niet van het grootste belang. De laatste tijd zie je dat steeds meer wordt afgeknabbeld van die zekerheid.”

De vroegere werkzekerheid is voorbij. “Ook ambtenaren vliegen eruit”, ziet De Haas. “De secundaire voorwaarden brokkelen af. En moeten we dan ook een nullijn accepteren? Nee, dat zou respectloos zijn.” Het probleem is dat de loonruimte al door het kabinet wordt bepaald, waardoor er geen sprake is van vrije onderhandelingen. “Het College van Arbeidszaken is met de handen gebonden.”

De oplossing? “Volg de trend in de markt”, adviseert De Haas. “Discussies over een procentje meer loon gaan eigenlijk nergens over en duren eindeloos doordat het kabinet over de schouder meekijkt. Als je trendvolgend bent, kan je ten minste praten over de kwaliteit van het werk.”

Rol vakbond
Abvakabo FNV bedient met de gemeenteambtenaren een zeer heterogene groep leden, van de plantsoenendienst tot de gemeentesecretarissen. Toch leeft het beeld dat vakbonden er vooral zijn voor de lagere echelons van de loonschaal. “Als het gaat om zichtbare acties zie je vaak die groep medewerkers in actie komen”, zegt De Haas. “Toch betekent dat niet dat wij er slechts voor die groep zijn.”

De Haas neemt het resultaat van de nieuwe cao als voorbeeld. Er kwam nominaal geld bij, met name voor de koopkracht van de laagstbetaalde groep ambtenaren. Het individueel keuzebudget werd dan weer enthousiaster ontvangen bij hoger opgeleiden en jongeren, zegt de vakbondsbestuurder.

De conclusie is dat gemeenteambtenaren hun ruimte nodig hebben. “Geef ze de ruimte om hun vak te kunnen uitoefenen, maar houd ook scherp in de gaten of de capaciteit nog wel toereikend is.”