Aandachtspunten voor overgang naar nieuwe Ambtenarenwet

De nieuwe Ambtenarenwet treedt naar verwachting op 1 januari 2020 in werking. Dit lijkt ver weg, maar gezien het implementatietraject is dat snel. De voorbereiding neemt tweeënhalf tot drie jaar in beslag. Waar moet je als HR- of P&O-afdeling bij een gemeente op letten?

Het wetsvoorstel Normalisering rechtspositie ambtenaren beoogt in 2020 de arbeidsverhoudingen bij de overheid gelijk te trekken met die in het bedrijfsleven. De Ambtenarenwet blijft bestaan, maar verandert. Naast het Burgerlijk Wetboek blijft deze van toepassing op ambtenaren en overheidswerkgevers. Nog even op een rij wat er ook alweer gaat veranderen:

• Het begrip ambtenaar. Ambtenaar is volgens de toekomstige Ambtenarenwet: degene die op basis van een arbeidsovereenkomst bij een overheidswerkgever werkzaam is. Dus medewerkers in dienst van een gemeente blijven ambtenaar.
• Ambtenaren werken niet meer op basis van een aanstelling, maar op basis van een arbeidsovereenkomst.
• Vanaf inwerkingtreding van de wet vervallen de rechtspositieregelingen. In plaats daarvan kunnen overheidswerkgevers een cao afsluiten. Iedere overheidswerkgever kan in principe zelf bepalen of en met wie cao-onderhandelingen worden gevoerd.
• Ambtenaren vallen met inwerkingtreding van de normaliseringswet onder het bereik van het civiele (arbeids)recht.

De aandachtspunten voor HR

Wat betekent de normalisering van de rechtspositie van ambtenaren voor de HR- of P&O-afdeling van een gemeente? Tien aandachtspunten voor de overgang naar de nieuwe Ambtenarenwet:

1. Alle aanstellingen worden van rechtswege omgezet in arbeidsovereenkomsten. Het moment van de inwerkingtreding van de wet is bepalend voor de inhoud van de arbeidsovereenkomst. Alle op dat tijdstip bestaande beslissingen, afspraken en toezeggingen inzake arbeidsvoorwaarden maken deel uit van de arbeidsovereenkomst.
2. De rechtspositieregelingen vervallen, maar blijven gelden ‘als ware een cao’ zolang de overheidswerkgever nog geen cao heeft afgesloten. Dat wil zeggen: voor zover zij niet in strijd zijn met het Burgerlijk Wetboek of andere wetgeving. Besluiten, zoals ontslagbesluiten, die de overheidswerkgever heeft genomen vóór inwerkingtreding behouden hun geldigheid.
3. Bestaande overheidswerkgevers hebben te maken met een ingekrompen Ambtenarenwet. Veel regelingen komen daarin niet terug. Deze kunnen worden geregeld in de cao of in een personeelshandboek.
4. De huidige ambtenaren die hun status van ambtenaar behouden, krijgen automatisch een arbeidsovereenkomst. Deze hoeft dus niet door medewerkers te worden ondertekend.
5. Bekijk de huidige aanstellingen, toezeggingen, beslissingen en afspraken inzake arbeidsvoorwaarden. Pas deze eventueel nog aan vóór inwerkingtreding. Na inwerkingtreding mag wijziging in principe alleen met instemming van de medewerker.
6. Het ontslagrecht is in het ambtenarenrecht nu geregeld in rechtspositieregelingen. Dit ontslagrecht is straks niet (volledig) meer geldend, ook al is er nog geen nieuwe cao.
7. De datum van inwerkingtreding is het omslagpunt van bestuursrecht naar civiel recht. Beoordeel of het wenselijk is om besluiten, zoals ontslagbesluiten, net vóór inwerkingtreding te nemen of niet.
8. Veel sociale statuten kennen een herplaatsingstermijn van vier jaren of langer. Dat betekent dat ambtenaren die nu boventallig worden verklaard in het kader van een reorganisatie, straks genormaliseerd worden ontslagen.
9. Het staat overheidswerkgevers in de toekomst vrij om een cao af te sluiten met welke vakbond dan ook.
10. Een cao treedt pas in werking na aanmelding bij de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en nadat de ontvangstbevestiging binnen is.

Dit artikel is geschreven door Steven Jellinghaus en Karen Maessens en is een ingekorte versie van het artikel dat verscheen in het tijdschrift PW De Gids 1/2.