Kwaliteit ingezameld gft holt achteruit

Huishoudelijk gft raakt steeds meer vervuild, en dat is funest voor de kwaliteit van compost. Gemeenten moeten een extra inspanning verrichten, vinden de gft-verwerkers. Een scherpe vervuilingsnorm is onvermijdelijk. Iets wat de VNG vooralsnog niet ziet zitten.

In de gft-bak bij inwoners thuis komt veel vervuiling terecht, zoals plastic afval. Biologisch afbreekbare plastic bakjes vormen een groeiend probleem, waarschuwt de afvalsector. De processen in de compostfabrieken zetten gft in korte tijd om in compost, maar het bioplastic blijft achter en gaat als restafval naar de afvaloven.

Fossiel kunststof

Inwoners raken het overzicht kwijt, nu supermarkten uiteenlopende soorten bakjes gaan gebruiken. Ook fossiel kunststof belandt zo steeds vaker bij het gft, en daardoor gaat de kwaliteit ervan verder achteruit. Dat gaat ten koste van het maken van goede compost.

Bij de gft-verwerkers is de nood hoog. Afnemers van compost, zoals potgrondproducenten en de landbouw, zijn zeer beducht voor vervuilingen, zoals plastic en glas. Sommige gemeenten haken helemaal af bij gescheiden inzamelen.

Sector dreigt

In een recente petitie roepen afvalbrancheorganisaties de politiek op tot actie. De afgelopen jaren is de vervuiling opgelopen naar rond de 5 procent. Als deze trend doorzet, dreigt de sector met de recycling van gft-afval te stoppen. Sinds juni vorig jaar heeft de afdeling Circulair Rijkswaterstaat een nieuwe lijst opgesteld van wat er wel en niet bij het gft kan, maar dat heeft niet tot verbetering geleid.

De oplossing, aldus de gft-verwerkers, ligt in een landelijke kwaliteitsnorm van maximaal 2 procent vervuiling van gft-afval. Het kabinet zou deze samen met de gemeenten moeten gaan opstellen. Tot nu toe zijn er geen normen. Ook vragen de gft-verwerkers om verwijdering van de logo’s op verpakkingen die aangeven dat bio-afbreekbare plastics bij het gft-afval mogen.

Kwaliteit

Het programma Van Afval tot Grondstof (VANG) zou te sterk gericht zijn op de kwantitatieve norm van 100 kilo restafval per persoon per jaar. Een eerdere studie van het Centraal Planbureau wees uit dat sturing op restafval volgens het principe dat de vervuiler betaalt (gedifferentieerd tarief, oftewel diftar) en door ‘omgekeerd inzamelen’, de kans op vervuiling van het gft vergroot.

Steeds meer partijen van de jaarlijkse 1,5 miljoen ton gft worden afgekeurd en afgevoerd voor verbranding. Compostering is goed voor een derde van het recyclingpercentage van huishoudelijk afval. In de petitie pleit de afvalsector voor de invoering van doelstellingen die sturen op werkelijke en hoogwaardige recycling en niet slechts op de reductie van de hoeveelheid restafval.

Aanvalsplan

Vorig jaar is de afvalsector al samen met het Rijk tot een aanvalsplan voor gft gekomen. De sector heeft samen met voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal eind december een eigen gft-wijzer opgesteld om inwoners beter te laten scheiden. Een woordvoerder van Milieu Centraal bevestigt dat er volop vragen leven onder inwoners, getuige de bijna dagelijkse telefoontjes over het onderwerp.

’Gemeenten hanteren eigen scheidingsregels. Dat zorgt voor verwarring. In sommige gemeenten mogen kattenbakkorrels van geperst papier maar ook theezakjes en luiers bij het gft, in andere niet. Deze stromen horen daar niet in thuis. Met deze wijzer geven we burgers in elk geval overal hetzelfde advies,’ zegt de woordvoerder.

Extra inspanning

Directeur Arjen Brinkmann  van brancheorganisatie BVOR van de verwerkers van groen- en gft-afval, vindt een extra inspanning bij gemeenten onvermijdelijk. ‘In de meeste verwerkingscontracten hebben zij het recht gft aan te leveren dat een aantal procenten verontreinigingen bevat. In Duitsland gaan gemeenten voor 1 procent.’

Door betere publieksvoorlichting, effectievere inzameling en een focus op kwantiteit èn kwaliteit is een percentage van maximaal 2 procent vervuiling te realiseren, stelt Brinkmann. ‘Er is nog veel verbetering mogelijk. Gemeenten koesteren toch de ambitie dat ze grondstoffen uit afval willen halen? Dat betekent dat je kwaliteit moet leveren.

‘De kwaliteit van wat onze leden aan gft binnenkrijgen is van wezenlijk belang om een goede compostkwaliteit te kunnen garanderen. Als we een verbeterslag willen maken, moeten we beginnen bij de gft-bak.’

Harde data

Volgens wethouder Kees Westrate van Borsele, bij de VNG bestuurlijk portefeuillehouder afval, roepen afvalverwerkers weliswaar steeds vaker dat ze met vervuilde stromen worden geconfronteerd, maar ontbreekt in de meeste gevallen een feitelijke onderbouwing met harde data. ‘Vanuit het VANG-programma hebben gemeenten de afgelopen jaren massaal ingezet op het gescheiden inzamelen van huishoudelijk afval,’ aldus Westrate.

‘In het verleden was het vaak aan inwoners zelf om hun afval eventueel te scheiden. Tegenwoordig is het beleid erop gericht alle inwoners te prikkelen om mee te doen. De kans is dus groter geworden dat er afval in een verkeerde bak terecht komt. Wij zijn in dat opzicht sterk afhankelijk van het gedrag van inwoners. De realiteit is een andere dan zo’n tien jaar geleden. Ook verwerkers zullen hier rekening mee moeten houden.’

Te vroeg

Voor een landelijke gft-kwaliteitsnorm vindt Weststrate het nog te vroeg. ‘Het bepalen van een dergelijke norm zal acceptabel en haalbaar moeten zijn en moeten stroken met de situatie en het beleid waar gemeenten mee te maken hebben en het toegepaste afvalinzamelsysteem.’

Ook wijst de gemeentebestuurder op de kosten. ‘Uiteraard streven wij naar kwalitatief hoogwaardig gescheiden afvalstromen, maar dat brengt wel inspanningen met zich mee. Deze kosten zou je dan eerst in kaart moeten brengen.’ Weststrate deelt niet de kritiek vanuit de verwerkers dat het VANG-programma puur gericht is op kwantiteit. ‘De focus is zich beslist meer op kwaliteit gaan richten.’

Luierprobleem onbekend

De uniforme gft-wijzer vindt Weststrate weliswaar een goed initiatief, ‘maar dat gemeenten er wat gft betreft geheel eigen scheidingsregels op nahouden is mij onbekend. Dat luiers in de ene gemeente bijvoorbeeld nog steeds bij het gft mogen worden gegooid, evenmin,’ zegt hij.

‘Los hiervan is het natuurlijk aan de verwerkers zelf om problemen met bepaalde afvalstromen te bespreken met de gemeenten waar ze een contract mee hebben. Bijvoorbeeld als ze vrachten afkeuren omdat die te vervuild zouden zijn.’