Het platform 040GoedBezig is een succesvol voorbeeld van een gemeentelijk netwerk dat ruimte geeft aan burgerinitiatieven. Het brengt initiatieven in Eindhoven op het gebied van duurzaamheid en sociale projecten bij elkaar. Wat kunnen andere gemeenten hiervan leren? Initiatiefnemer Jan van Betten vertelt.
040GoedBezig is ongeveer een jaar geleden gestart en toegankelijk voor iedereen in Eindhoven die iets wil op het gebied van (sociale) duurzaamheid en inwonersparticipatie. Er zijn inmiddels rond de 140 projecten opgestart, van het starten van een buurtmoestuin tot het oprichten van een energiecoöperatie en het verduurzamen en renoveren van woonwijken. Het netwerk van ruim 840 Eindhovenaren is ontstaan vanuit het landelijke platform Nudge, een initiatief van Jan van Betten. Hij was directeur van uitgever Reed Elsevier Duitsland, maar wilde zich volledig gaan richten op een duurzame samenleving en bedacht in 2010 Nudge, een platform én bedrijf met een missie.
Het principe van Nudge is simpel, iemand wil bijvoorbeeld een wijkenergiecoöperatie starten en heeft daar hulp bij nodig. Via het online platform komen mensen bij elkaar die het project ten uitvoer kunnen brengen. Van Betten: “Het begint bij individuen, je hebt mensen nodig die het eerder hebben gedaan en de do’s and dont’s weten, zoals een notaris die eerder een coöperatie heeft opgericht. Er is bijvoorbeeld ook toestemming voor nodig van de gemeente en er zit een ambtenaar in het netwerk die precies weet bij wie je moet zijn. Vaak weten mensen niet hoe ze met ideeën binnen een gemeente bij de juiste persoon terecht moeten komen, het komt bij de verkeerde binnen en belandt onderaan de stapel. Via een oproep in het netwerk komt het veel sneller bij de juiste persoon terecht.”
Een ‘zetje’
Nudge wil op een vernieuwende manier de maatschappij een ‘zetje’ (nudge in het Engels) geven. “We hebben allemaal te maken met de terugtredende overheid en de rol van gemeenten en burgers die verandert. Niet wij doen het, maar mensen zelf. Wij helpen ze alleen om de connectie te maken, het netwerk te bouwen en met handleidingen en voorbeelden op weg te helpen. ‘Bottom up’ verandering van onderaf. Er zijn heel veel mensen die zelf iets willen organiseren en er zijn heel veel initiatieven, ideeën en voorbeelden online van over de hele wereld, maar het zoeken naar medestanders en geld is soms lastig. Er zitten een heleboel stappen tussen idee of ideaal en realisatie. Degene met het idee is meestal niet degene die het kan uitvoeren. Die mensen met elkaar in verbinding brengen, dat is wat we doen,” zegt Van Betten.
“En er is een zekere mate van professionalisering nodig. Het loopt vaak mis op slagkracht en geld, daarom zijn er ook de vrienden van Nudge die expertise en locaties beschikbaar stellen.” Bijvoorbeeld een webbouwer die drie gratis websites per jaar wil bouwen, een notaris die een aantal diensten kosteloos uitvoert, terwijl een ander hele jaar gratis vergaderruimte beschikbaar kan stellen.
Burgerparticipatie
Een van de succesverhalen van Nudge is Plastic Whale. Marius Smit wilde plastic afval uit de Amsterdamse grachten vissen en van de gerecyclede Petflessen sloepen maken. Een paar jaar later varen er acht gerecyclede sloepen door Amsterdam en ook in Groningen en Rotterdam wordt er door Plastic Whale naar plastic afval gevist met onder meer bedrijfsuitjes, bij evenementen en door scholen. De focus van Nudge gaat volgens Van Betten steeds meer van duurzame- en milieuprojecten naar breder maatschappelijk zoals integratietrajecten, taalmaatjes, leegstand tegengaan et cetera.
“Mensen gaan steeds vaker zelf tot actie over en dat komt gemeenten goed uit, het is goedkoper en sneller. Er zijn tegenwoordig allemaal mooie woorden voor zoals burgerparticipatie. Gemeenten zijn gewend aan ambtenaren die beleid uitzetten, top-down. In de nieuwe wereld is er nauwelijks hiërarchie en telt alleen het netwerk. Het gaat meer van onderaf dan van bovenaf. Dat zien gemeenten ook en ze vragen zich af, wat is onze nieuwe rol?”
Geen stempel
De gemeente Eindhoven heeft volgens Van Betten heel goed begrepen hoe het zit. Het bestaande platform en de technologie van Nudge is omgedoopt naar 040Goedbezig. Er zaten al Nudgers en ‘vrienden van’ in Eindhoven en dat is door de gemeente overgenomen. “Maar het heeft niet nadrukkelijk het stempel van de gemeente gekregen, het blijft van de mensen zelf. De gemeente lijkt in dit project typisch de rol te kunnen spelen die ze in een participatieve stad zou willen nemen: niet die van organisator en leverancier van diensten, maar die van facilitator en bewaker van randvoorwaarden. We hebben de meeste Nudgers kunnen overtuigen om te blijven meedoen, ook al is de gemeente erin gestapt. Juist als de gemeente meedoet kun je nog meer voor elkaar krijgen. Het aantal projecten is in Eindhoven gegroeid van zo’n 20 naar 140, veel sneller dan we dat als Nudge alleen hadden gekund.”
Tips
Tips van Van Betten voor gemeenten om burgers in beweging te activeren:
- Gemeentes zijn traditioneel gewend om te zenden, dit is dialoog voeren; een andere taal. Zenden is goed om te informeren, maar werkt niet om mensen in beweging te brengen, daarvoor moet je nieuwe connecties maken en participatie en innovatie stimuleren.
- Durf te innoveren, doe het anders, gebruik de kracht van mensen en doe het niet zelf. Het is belangrijk om als gemeente vooral te faciliteren. Durf net als in Eindhoven wat meer los te koppelen.
- Durf toestemming te geven voor initiatieven, wees bereid risico te nemen en een uitzondering te maken.
Geef een antwoord