Landschappelijke inpassing van zonneweide: zo doe je dat

Eind 2019 hebben negen partijen, waaronder brancheorganisatie Holland Solar en diverse natuur- en milieugroepen, de gedragscode Zon op Land getekend. Dit initiatief tot een meer verantwoorde ontwikkeling van zon op land hecht waarde aan issues als landschap, biodiversiteit en inpassing in de omgeving. ‘Idealiter bouwen we een zonneweide alsof het een natuurontwikkelingsproject is.’

Aangeboden door

---

Dat zegt René Houtwipper, specialist in natuurbescherming en ontwikkeling bij Ecorus. Volgens de gedragscode biedt een zonneweide een kans om de omgeving mooier en waardevoller te maken, mits deze goed vormgegeven wordt. Ook Ecorus houdt zich aan de gedragscode.

Als natuurontwikkelingsproject

Met het ondertekenen van de gedragscode wordt erkend dat zon op land nodig is om aan de doelstelling van de energietransitie te voldoen. Echter, dit zou wel aangepakt moeten worden op een manier die een meerwaarde vormt voor de omgeving. Er wordt naar de kansen voor de omgeving gekeken op het gebied van landschapsstructuren, flora & fauna, cultuurhistorie en een eventuele recreatieve invulling. Kansen hiervoor worden tijdens een inventarisatie van het perceel uiteengezet.

Analyse bestaande en potentiële waarde

Als de betreffende gemeente ermee instemt dat een stuk grond wordt aangemerkt als potentiële zonneweide, wordt een analyse gemaakt van de bestaande en potentiële landschapswaarde op het gebied van natuur, cultuurhistorie en archeologie. Hierbij wordt de vraag gesteld: hoe kan het project in positieve zin bijdragen aan het landschap en de omgeving?

Landschapsstructuren

Een van de elementen waar rekening mee gehouden wordt is de bestaande kavelstructuur. We trachten altijd een zonneweide te realiseren binnen de bestaande landschapsstructuren. Loopt er bijvoorbeeld een sloot door het landschap? Dan proberen we deze zoveel mogelijk te behouden en zo min mogelijk te rommelen aan de bestaande structuren. Maar het kan ook zijn dat dit ‘rommelen’ juist waarde geeft, bijvoorbeeld door het graven van een natuurlijke oever in plaats van het plaatsen van een hek. Of door slootpatronen uit het verleden die door intensief agrarisch gebruik weggevallen zijn weer in ere te herstellen.

Luchtfoto van het project Leeksterveld. Hieraan is goed te zien dat bestaande grondstructuren, laanbeplanting en sloten behouden zijn.

Flora en fauna

Het in ere herstellen van oude landschapsstructuren leidt uiteindelijk tot een betere inpassing van de zonneweide in het bestaande landschap. Daarnaast zijn wij van mening dat een zonnepark een positieve bijdrage levert aan de biodiversiteit. We proberen altijd te stimuleren dat er meer soorten flora en fauna op een zonneweide zichzelf kunnen ontwikkelen.

Dit kan vaak al kleinschalig aangepakt worden: van het kiezen voor een sloot in plaats van een hek tot het uitstrooien van een bloemrijk of kruidig grasmengsel in combinatie met het plaatsen van een bijenhotel. Kleine en toegankelijke aanpassingen kunnen het landschap al vooruithelpen. Tijdens de analyse vooraf wordt een nulmeting gedaan, zodat jaarlijks gemonitord kan worden hoe het landschap erop vooruitgaat wat biodiversiteit betreft.

Cultuurhistorie

In Nederland is nauwkeurig in kaart gebracht welke archeologische waarden in welke provincies en gemeenten te verwachten zijn. Aan de hand hiervan kan – afhankelijk van het project – verkennend archeologisch bureauonderzoek gedaan worden. De hoogte van de archeologische waarde bepaalt uiteraard welke stappen gezet moeten worden. Zou er een volledige nederzetting naar boven kunnen komen of is er enkel in de buurt een verdwaalde scherf gevonden? Het is belangrijk om dit vooraf goed uit te zoeken.

Recreatieve invulling

De recreatieve invulling van een zonneweide is erg afhankelijk van de locatie. Ligt een zonneweide op een verlaten industrieterrein, dan ligt het minder voor de hand om aandacht te besteden aan recreatie. Maar loopt er een wandelpad of fietspad langs het land? Dan is het logischer om na te denken over de recreatieve invulling. Net als het verrijken van de flora en fauna kan ook recreatie al laagdrempelig aangepakt worden. Een zonneweide hoeft geen toeristische attractie te worden, maar kan door een informatiebord, vogeluitkijktoren of rustpunt al bijdragen aan de omgeving op recreatief niveau.

Beheerplan

Ook tijdens het onderhoud aan een zonneweide kan bewust aandacht besteed worden aan het verrijken van de omgeving. Logischerwijs moet het gras in verband met schaduwwerking kort gehouden worden. Maar in plaats van ‘gewoon’ enkele keren per jaar maaien, kan er ook bewust gelet worden op het broedseizoen. En wat wordt er gedaan met het gras dat overblijft? Door het te laten liggen groeit het gras eronder minder snel en is er minder onderhoud nodig, maar hierdoor krijgt onkruid vrij spel.

Door iets meer moeite te doen en het gras wél weg te halen, krijgen bijzondere plantjes de ruimte om te groeien. Daarnaast gebruiken wij zelf geen gif en kunstmest in een zonneweide, waardoor er automatisch ruimte wordt gemaakt voor planten die anders geen kans zouden krijgen.

Een goudmijn