De gemeente Zwolle bestrijdt met succes de Japanse duizendknoop, een invasieve exoot die veel schade kan toebrengen aan funderingen, riolering en asfalt. Het geheim van hun aanpak: ‘De bestrijding vraagt om een strakke projectorganisatie’.
Gemeenten die er ook last van ondervinden bestrijden de plant op veel verschillende manieren. Van hete stoom tot de inzet van varkens en van elektrocutie tot hulp van inwoners. Niet overal is het even succesvol, maar in de gemeente Zwolle lukt het wel. Hier is de plant volgens telling op 291 plekken in de stad aanwezig. Op 37 plekken waar de plant voor overlast kon zorgen, is deze inmiddels met succes bestreden.
Succesvol bestrijden? Afgraven en zeven
De Zwolse aanpak bestaat voor het grootste deel uit het afgraven en zeven van grond en het verwijderen van de plant, met wortel en al. In de jaren na de bestrijding worden deze plekken met regelmaat geïnspecteerd door medewerkers van uitvoeringsorganisatie ROVA. Juist omdat de Japanse duizendknoop veel groeikracht heeft en zich makkelijk verspreidt, is het van belang om de plant met wortel en al te verwijderen. ‘Door dit te blijven doen, raakt de duizendknoop uitgeput. Uiteindelijk zal deze daarom helemaal verdwijnen,’ zegt Erik Bakker, adviseur Groen bij de gemeente Zwolle.
Meerjarige nazorg van belang
Een ogenschijnlijk intensieve en ingewikkelde methode? Bakker: ’Op de meeste van deze locaties is de grond verwisseld. Dat is geen moeilijke, maar wel een heel kostbare maatregel. Op een paar van deze vindplaatsen hebben we de plek vrij van duizendknoop gekregen door eerst de grond af te graven en daarna door een zeef te halen. Zo blijven de wortels achter in de zeef. Door vervolgens een paar jaar achterelkaar frequent, om de vier weken, nazorg te plegen en plantjes die opkomen alsnog te verwijderen, kregen we het hier schoon.’
Bij deze vorm van bestrijding is nazorg dus heel belangrijk. ‘We hebben gelukkig een gemeentebestuur dat het probleem erkent en er daarom geld voor beschikbaar stelt. Bestrijding is een kostbare aangelegenheid, met name vanwege die meerjarige nazorg. Gelukkig valt het aantal plekken en de omvang in Zwolle relatief gezien mee.’
Inventariseren, prioriteiten stellen en monitoren
De gemeente bestrijdt de duizendknoop alleen op plekken waar de plant schade kan aanbrengen, bijvoorbeeld aan asfalt of funderingen. Hiervoor is eerst geïnventariseerd waar dit het geval is en vervolgens is er een prioritering in de aanpak aangebracht. ‘Door een goede inventarisatie én monitoring weten we namelijk precies wat en waar we iets moeten doen. Samen met onze uitvoeringsorganisatie hanteren we een goed georganiseerde aanpak met een gedreven team voor de uitvoering. Daarvoor hebben we een dashboard ingericht, met verschillende locatie gebaseerde apps (GIS-systemen) voor een effectief werkproces.’
Eyeopeners en valkuilen
Deze manier van bestrijden begon als een proef, maar is inmiddels onderdeel van een structurele aanpak. De belangrijkste eyeopener is volgens de gemeente het belang van een goede inventarisatie. ‘Daarnaast is het goed om klein te beginnen. Op die manier hebben we zelf ervaring opgedaan en bovendien geeft het tijd om alle betrokkenen goed mee te nemen in het verhaal.’ Een valkuil is er ook, aldus Bakker, namelijk het laten versloffen van de nazorgfase. ‘De Japanse duizendknoop slaat met gemak enorm veel reserve-energie op in de wortels. Als je een paar rondes overslaat, is de eerste investering van het uitgraven en uitzeven al snel verloren. Houd het team dat verantwoordelijk is voor de nazorg dan ook goed gemotiveerd, ondersteun hen en zorg dat zij in de aanpak geloven en blijven geloven.’
Blauwdruk voor bestrijding
Veel gemeenten hebben moeite met het beheersen en bestrijden van de plant. Is er voor hen wellicht een blauwdruk van de succesvolle Zwolse aanpak? ‘Het bestrijden van de Japanse duizendknoop is niet iets wat je er zomaar even bij doet. Het is een project dat vraagt om een strakke projectorganisatie. Hoewel we er in Zwolle nog niet zijn, zitten we op de goede weg. Ik denk wel dat de methodiek en kennis die geborgd zit in de GIS-systemen is te delen of na te maken.’
Het is volgens gemeente Zwolle erg belangrijk om alert te zijn en zo nodig snel en adequaat in te grijpen. ‘De plant is een serieuze plaag. Ieder jaar dat een gemeente wacht met de bestrijding, neemt de omvang van het probleem aanzienlijk toe. Grijp in op die plekken waar het echt nodig is, voordat de problemen je boven het hoofd groeien, letterlijk en figuurlijk.’
‘Wees scherp op aangevoerde grond’
Bakker geeft als laatste tip aan andere gemeenten dat ze scherp moeten zijn op de aanvoer van grond. ‘De plant vermeerdert zich (vooralsnog) alleen vegetatief via de wortels. Dit betekent dat de plant zich niet via zaad vermeerdert. Natuurlijke verspreiding is dus haast niet mogelijk. In de meeste gevallen hebben de duizendknooplocaties bij ons een relatie met projecten, waarbij grond van buiten onze gemeente is aangevoerd. Er is schijnbaar veel grond in omloop waarin resten van de plant aanwezig zijn. Gelukkig is er nieuwe wetgeving die regels stelt aan het verplaatsen van grond met plantresten van de duizendknoop. Maar het is bijzonder zinvol om scherp te zijn op de projecten in de gemeente waar grond wordt aangevoerd. Stel goede voorwaarden met garantietermijnen op in de bestekken en overeenkomsten en zie toe op de naleving ervan.’
Wij wachten nog steeds tot er iemand komt.