10 Adviezen om leegstand aan te pakken

Nederland staat vol met leegstand. Zaak dat gemeenten goed bij zichzelf te rade gaan, daarom 10 punten die je moet overwegen.

Wouter de Jong is burgemeester van Houten en tevens ambassadeur voor het Expertteam Transformatie vanuit het ministerie van BZK. Bouwstenen voor Sociaal vroeg hem welke adviezen hij gemeenten kan meegeven, wat resulteerde in onderstaande tien punten voor hun transformatieaanpak.

1. Het begint met kennis en bewustwording. Over een aantal jaren 13 miljoen m² lege kantoren; 20 miljoen m² maatschappelijk vastgoed; 1000 kerken en ander religieus erfgoed; 15000 lege winkels; 15 miljoen m² leegstaand agrarisch vastgoed. Nederland staat vol met leegstand vastgoed. Maar ook: behoefte aan nog enkele 100 duizenden woningen. Macro vraagstuk, dat micro anders uitpakt.
2. Breng voor je eigen gemeente én voor de regio leegstand/overschot letterlijk in kaart. Daar zijn verschillende methoden voor: overheidsdatasets (Maastricht), maar ook wikipedia-achtige digitale databases: geef je leegstaand vastgoed op (Amersfoort). Doe dat ook voor je eigen maatschappelijk vastgoed. Vaak is dat onvoldoende in beeld.
3. Draai de kraan dicht. Krachtige plansanering. Laat je niet te snel aanpraten dat er voor jouw specifieke plannen wel vraag is. Er is (bijna) altijd meer beschikbare leegstand.
4. Boek af, zowel in de grondexploitaties als in de vastgoedboekhouding van de gemeente om nieuwe kansen te creëren.
5. Stuur de vraag actief naar het aanbod. In overdrukregio’s als Randstad en veel steden is er vrijwel altijd nog een behoorlijke woningvraag. Vaak van ouderen én jongeren. Veel leegstaand vastgoed, zeker ook maatschappelijk vastgoed, is daar geschikt voor te maken. Kijk ook of je kunt segmenteren in leegstand en leegstandsgebieden: verdichten; transformatie/herontwikkeling; verdunning/vergroening.
6. Maak slim gebruik van tijdelijke oplossingen. Daar is veel in mogelijk, meer dan je denkt (kosten/regelgeving/hergebruik installaties). Vaak dient zich dan na een aantal jaren ‘vanzelf’ een nieuw soort bestemming aan.
7. Betrek de omgeving van transformatielocaties actief en al vanaf het begin. Wees daarbij duidelijk over tijdelijkheid en toekomst.
8. Maak gebruik van externe kennis over regels/vergunningen/financiën/hergebruik installaties en gebouw. Er zijn inmiddels zeer veel goede voorbeelden van transformatie op een diversiteit aan locaties en met een diversiteit aan gebouwen. Leg je daarbij niet te snel neer bij interne adviezen dat iets niet kan, mag of haalbaar is. Er kan meer dan je denkt.
9. Zorg voor een goede integrale, multidisciplinaire ambtelijke ondersteuning. Daar zijn veel varianten van, maar allemaal kenmerken ze zich door korte lijnen met bestuur, sector overstijgende benadering, een ruim mandaat en ondernemende instelling.
10. Kijk bij elkaar in de keuken. Het Expertteam Transformatie en Bouwstenen voor Sociaal hebben vele goede voorbeelden verzameld en kunnen je ook in contact brengen met collega-bestuurders die al veel ervaring hebben. Beter goed gejat dan slecht bedacht.