In Eindhoven, stad in de slimste regio van de wereld, verwacht je niet dat er zo’n 25.000 mensen tussen de 15 en 65 jaar moeite hebben met lezen en 43.000 inwoners het lastig vinden om met een computer of tablet om te gaan.
En bij deze aantallen zijn senioren boven de 65 en kinderen onder de 15 jaar nog eens niet meegeteld! 25% van de kinderen die jaarlijks de basisschool verlaten, gaan naar de middelbare school met een leesachterstand van 2 jaren. Voor een stad als Eindhoven zijn dat grofweg tussen de 600 en 1000 kinderen. En doordat we steeds ouder worden, wordt de groep laaggeletterden alsmaar groter.
Toetsen maken probleem zichtbaarder, bieden geen oplossing
De rijksoverheid voert een rekentoets in voor het VMBO en stelt een taaleis voor mensen die terechtkomen in de Wet Werk en Bijstand (WWB). Beide inspanningen zullen er niet toe leiden dat de vaardigheden en kwalificaties van mensen zullen toenemen. Het maakt het probleem in ieder geval wel zichtbaarder. Maar in plaats van het zoeken naar schuldigen, moeten we op zoek naar oplossingen. En dan het liefst oplossingen die zorgen voor een systeemverandering in plaats van acties die alleen maar voor de bühne zijn.
Symbolisch belang is geen bestrijding
De symboliek krijgt veel aandacht: er worden bondgenootschappen gesloten en convenanten ondertekend tegen laaggeletterdheid. Maar: ‘We can’t solve problems by using the same kind of thinking we used when we created them’, sprak Albert Einstein al. Als het gaat om de bestrijding van de laaggeletterdheid hebben wij als bibliotheken een weinig innovatief/eigentijds aanbod en worden taallessen veelal klassikaal en vooral aan inwoners met Nederlands als tweede taal (NT2-ers) gegeven.
Week van de Alfabetisering Ieder jaar op 8 september is het Wereldalfabetiseringsdag. In de week rond deze dag organiseren honderden organisaties een evenement rondom taal en geletterdheid. Bij elkaar opgeteld vormen deze evenementen de Week van de Alfabetisering. Deze week zullen gastauteurs op uitnodiging van ondermeer Cubiss op Gemeente.nu een bijdrage leveren rondom het onderwerp. Mede mogelijke gemaakt door Sociaal Bestek
Met welk resultaat?
De afgelopen jaren zien we het percentage laaggeletterden oplopen en de ambities en de inhoudelijke programma’s (aantal cursussen) teruglopen.
In Eindhoven werken we als stad wel nadrukkelijk aan de preventieve kant:
- door op iedere basisschool een Bibliotheek te realiseren (met ondersteuning van een mediacoach die een doorlopende leeslijn en mediawijsheidlijn in de aanbieding heeft);
- door ieder kind naar de voor-en vroegschoolse educatie (vve) te laten gaan;
- door generalisten van de wijkteams te trainen laaggeletterdheid te herkennen.
Economische en maatschappelijke winst halen
Maar aan de kant van de bestrijding mag er zeker een tandje bij. Om voort te borduren op Einstein, moeten we op een andere manier gaan denken en op een andere manier gaan werken. Veel actiever en door verbindingen aan de te gaan met partijen waar economisch en maatschappelijk de meeste winst is te halen.
Verschuiving van overheid naar bedrijfsleven
Het taboe op laaggeletterdheid moet worden doorbroken door er op allerlei manieren aandacht aan te besteden. Er moet meer worden geïnvesteerd in de leeftijdsgroep van 0 tot 4 jaar en de ouders betrekken bij het (voor)lezen van hun kinderen. Het is nog te veel een “ding” van de overheid, de bedrijven zouden een grotere rol moeten spelen. 65% van de laaggeletterden werkt en zou met een betere taalvaardigheid veel productiever kunnen zijn en veiliger kunnen werken.
Digitale overheid
Vanaf 2017 gaat de overheid volledig digitaal communiceren . Dan wordt het voor veel mensen nóg moeilijker om contact te maken en overheidsinformatie te begrijpen. De Bibliotheek verliest aan belang, maar wordt steeds belangrijker. De Bibliotheek verliest aan belang als “huis van de boeken”, maar kan aan belang winnen als zij het trainen van de leesvaardigheid en mediawijsheid/digitale vaardigheden als kerntaken neemt.
Albert Kivits is directeur bestuurder van de Bibliotheek Eindhoven
