Opinie De jongere oudere is ‘het nieuwe goud’

We zijn op weg naar een samenleving die, op basis van andere principes, de zorg voor elkaar gaat organiseren.

– column – Monique Jongerius

Enige tijd geleden las ik over een gemeente uit Zuid-Duitsland waar ‘jongere ouderen’ zorgdragen voor ‘oudere ouderen’. Ondersteuning bij huishoudelijke hulp, vervoer naar een ziekenhuis, het doen van boodschappen en ook het wassen van een oudere wordt onder elkaar geregeld. Het werkt op basis van een puntensysteem. Deze punten kun je later, als je zelf hulp nodig hebt, inwisselen. Je kunt je ook uit laten betalen voor de hulp die je biedt. Het systeem functioneert al een jaar of tien naar tevredenheid.

Decentralisatie AWBZ

Het voorbeeld inspireerde mij in het licht van de discussie rond de verdere decentralisatie van de AWBZ in 2015 naar gemeenten. In dat jaar wordt de huidige Wmo uitgebreid met de persoonlijke verzorging en dagbesteding. Dit gaat vergezeld vmet fikse bezuinigingen. Kan het voorbeeld van Zuid-Duitsland ook voor Nederland het perspectief worden?

In Nederland is vooral de discussie rond de persoonlijke verzorging op het lijf actueel. Dit lijkt de grens te zijn waar de inzet van een ongediplomeerde moet stoppen, en de professional het moet overnemen. Hoe de vernieuwingen in de AWBZ met de groeiende behoefte aan zorg er over tien jaar uitzien, is op dit moment nog onbekend. Wat we wel weten, is dat het beroep dat wordt gedaan op de directe omgeving en de inzet van vrijwilligers, fors gaat toenemen.

Vrijwilligers

Vooral de grote groep gezonde, jongere ouderen is voor gemeenten het nieuwe ‘goud’. Maar, de nieuwe vrijwilliger laat zich niet sturen. Hooguit verleiden.

Met alle werkervaring die jongere ouderen hebben opgedaan, verlangen zij van gemeenten dat zij als vrijwilliger een topbehandeling krijgen. Taken worden ook niet vanzelfsprekend overgenomen door vrijwilligers. Bovendien zijn vrijwilligers niet gratis, en vraagt het coördinatie, begeleiding en deskundigheidsbevordering. Het zijn niet de ‘nieuwe goedkope krachten’ die professionals overbodig maken.

Nieuwe principes

Voor goed functionerende vrijwilligersgemeenschappen zijn nieuwe, leidende principes nodig. Zoals wederkerigheid, gelijkwaardigheid en veiligheid. Dat kwam ook naar voren in een van de Gemeente Dialogen die KING, samen met Blommestein Groep, dit jaar houdt voor wetenschappers en bestuurders van gemeenten.

Belangrijk is dat de bijdrage van de vrijwilliger ook het leven van de vrijwilliger zelf verrijkt. Goed kunnen faciliteren, loslaten, maatwerk bieden en minder regels is en wordt het nieuwe credo. Dit geldt niet alleen voor gemeenten, maar ook voor vrijwilligersorganisaties en zorginstellingen.

Daartegenover staat een aantal principes waaraan de vrijwilliger moet kunnen voldoen. Zoals beschikbaarheid, zelfstandigheid en trouw. Vrijwilligers en professionals zullen meer naar elkaar toegroeien, en het werk in het verlengde van elkaar uitvoeren.

Zorg voor elkaar

We zijn op weg naar een samenleving die, op basis van andere principes, de zorg voor elkaar gaat organiseren. Een grote uitdaging die de moeite waard is en een grotere gemeenschapszin en verbondenheid met elkaar stimuleert.

Misschien zien we het voorbeeld uit Zuid-Duitsland over tien jaar als een wenkend perspectief. Of misschien vinden we het dan wel heel gewoon. Mij spreekt het in ieder geval wel aan om met elkaar aan die nieuwe principes te werken.

Over de Auteur: Monique Jongerius is MT-lid bij het Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten