Overtreding van noodverordening leidt tot strafblad

Overtreding van de nieuwe noodverordening levert in veel gevallen automatisch een strafblad op. Het Openbaar Ministerie doet zaken af met een strafbeschikking, ook als een gemeentelijke boa ingrijpt. De ‘bestuurlijke handhaving’ die voorop zou staan, blijft daarmee beperkt.

De stevige aanpak blijkt uit instructies van het OM aan handhavers. Gemeente.nu heeft het Beleid handhaving verbodsbepalingen Veiligheidsrisico’s ingezien. ‘De verbodsbepalingen behoren tot de zwaarste maatregelen die de overheid kan nemen jegens haar burgers, ter bescherming van de openbare orde en volksgezondheid,’ zo duidt het OM de tijdelijke regels die verspreiding van het coronavirus moeten afremmen.

Groepsvorming

Het gaat onder meer om het verbod op groepsvorming of samenscholing van drie of meer personen. Dit is alleen nog toegestaan als minimaal anderhalve meter afstand tot elkaar wordt bewaard. Het kabinet liet er bij de aankondiging vorige week geen misverstand over bestaan dat het serieus is. De boetes voor burgers zouden richting de 400 euro gaan. Dat klopt, de OM-notitie spreekt van 390 euro.

Minister Grapperhaus van Justitie schetste daarbij ook het beeld dat ‘bestuurlijke handhaving’ een prominente rol zou spelen. ‘Het eerste zal altijd zijn de bestuurlijke handhaving. Waarbij gemeenteambtenaren, buitengewone opsporingsambtenaren aan de slag zullen gaan. En pas op het moment dat dat tekort zou schieten, of dat er echt sprake is van zeer ernstig overtredend gedrag, dan zal zeker ook daarbij politie-inzet denkbaar zijn,’ aldus de bewindsman tijdens een persconferentie.

Grotendeels strafrecht

Boa’s worden inderdaad ingezet voor de handhaving, maar hun bevoegdheden en werkinstructies blijken volledig gebaseerd op het strafrecht. Net als de politie handhaven ze rechtstreeks artikel 443 van het Wetboek van Strafrecht, dat gaat over het overtreden van een noodverordening. Het maakt bij de afhandeling niet uit welke ‘pet’ de handhaver draagt: het OM doet al deze gevallen af als ‘strafbeschikkingsfeit’.

De strafbeschikking die de overtreder ontvangt bij de boete, wordt wel omschreven als strafrechtelijke veroordeling door het OM, zonder tussenkomst van de rechter. Het gaat niet om een misdrijf, maar de overtreding leidt in dit geval wél tot een strafblad. De aantekening in de justitiële documentatie blijft vijf jaar staan. Zo lang kan de overtreder er problemen door ondervinden, bijvoorbeeld bij het vinden van een baan. Alleen minderjarigen, die ook een lagere boete krijgen (95 euro), krijgen niet onmiddellijk een aantekening.

Andere aanpak bedrijven

De bestuursrechtelijke aanpak blijkt alleen voor bedrijven en andere organisaties de voorkeur te hebben. Zij riskeren hierdoor niet direct een boete. ‘In geval van bestuurlijk handhaven kan – zeker richting bedrijven – met een last onder bestuursdwang of dwangsom meer maatwerk worden bereikt dan door handhaving met het strafrecht,’ schrijft het OM. Het gaat dan bijvoorbeeld om eet- en drinkgelegenheden die tegen de regels in hun deuren openhouden.

Met ‘maatwerk’ bedoelt het OM dat de dwangsom kan oplopen naarmate een bedrijf vermogender is. Slechts de dreiging hiermee zal bij de meeste bedrijven ‘al effectief zijn’ en leiden tot ander gedrag, denkt het OM.

Update 27-4: afgeserveerd

De noodverordeningen schuren met de rechtsstaat en worden daarom vervangen door een spoedwet.

Update 26-5: versoepeling

Het kabinet moet de werkwijze rond de coronaboetes versoepelen, zodat een strafblad als gevolg hiervan kán worden teruggedraaid. Een motie hierover werd ingediend op 20 mei en zes dagen later aangenomen.