Signaleer spanningen in buurten

Een handreiking laat zien dat spanningen kunnen worden voorkomen of opgelost door een vroegtijdige, integrale aanpak van overlastgevend gedrag, waarin het versterken van de ‘eigen kracht’ van bewoners samengaat met striktere maatregelen.

“In veel buurten staat het samenleven tussen bewoners onder druk, of dreigt dit te gebeuren. Onderhuidse spanningen tussen bevolkingsgroepen komen in zulke buurten veel vaker voor dan zichtbare incidenten, en ze kunnen een grote impact hebben. Niet alleen in de grote steden, maar ook in kleinere steden en in dorpen”, dit schrijft het Verwey-Jonker Instituut als aanleiding voor ontwikkelde handreiking voor gemeenten en professionals om spanningen in buurten vroegtijdig vast te stellen, het huidige beleid te diagnosticeren en aangrijpingspunten te vinden voor een integrale en probleemgerichte aanpak van spanningen.

Wat zijn onderhuidse spanningen?

Bewoners voelen zich vaak niet (meer) thuis in hun buurt en er zijn (toenemende) en onderhuidse spanningen tussen bevolkingsgroepen. Dat begint vaak met kleine dingen. Vuil in het portiek dat de veroorzakers niet schoonmaken. Overlast van kinderen die door hun ouders niet worden gecorrigeerd. Geluidsoverlast tot `s avonds laat. Irritaties worden spanningen als bewoners zich niet in staat voelen om effectief iets aan overlast of ander ongewenst gedrag te kunnen doen. Dat kan leiden tot frustraties, angst, verlies aan sociaal vertrouwen en het vermijden van contacten.

Niet (alleen) spanningen tussen verschillende etnische groepen

Spanningen beperken zich niet (alleen) tot buurten waarin verschillende etnische groepen met elkaar samenleven, maar komen ook voort uit tegenstellingen tussen jong en oud, bewoners uit flats en laagbouwwoningen, bewoners die lang of kort in de buurt wonen, bewoners met een psychiatrische of verstandelijke beperking en ‘overige buurtbewoners’.

Thema’s in de handreiking zijn:

• Identificatie van factoren in buurten die spanningen aanjagen of juist tegengaan.
• Methoden voor vroegsignalering van spanningen en het voorkomen van escalatie.
• Oplossingrichtingen om spanningen effectief te voorkomen of tegen te gaan volgens een integrale aanpak.
• Versterken eigen kracht van bewoners om spanningen te voorkomen: naar een weerbare buurt. In een weerbare buurt durven bewoners elkaar aan te spreken op ongewenst gedrag als het gaat om schoon, heel en veilig. In de handreiking beargumenteren we dat de drempel om elkaar aan te spreken enorm kan worden verlaagd (en daarmee de kans op het ervaren van spanningen) zodra bewoners een minimale bekendheid hebben met elkaar (‘publieke familiariteit’).
• Identificatie van relevante interventies. Interventies hebben de meeste impact indien uitgevoerd op het kleinste schaalniveau: blok, galerij of portiek.
• Tips en analyse waar te beginnen. In de handreiking lichten we toe dat het meeste resultaat kan worden verwacht van een focus op gebieden waar de problematiek het meest pregnant is. Problemen concentreren zich in deelgebieden: straten, blokken of zelfs op het niveau van huishoudens. De impact van problemen in een klein gebied kan echter groot zijn. Een intensieve aanpak in een klein gebied kan lucht geven aan een hele buurt. Hierdoor kunnen ook de ‘positieve’ krachten in de buurt beter worden benut. Een aanpak vereist vooraf een nauwkeurige analyse van de problematiek en de locaties hiervan in buurten.
• Houvast voor de combinatie eigen kracht en aanpak van overlast. Projecten gericht op de eigen kracht van bewoners zijn alleen zinvol in combinatie met een strikte aanpak van overlastgevend gedrag. Dit is vereist, omdat voor dialoog en contact een basis van vertrouwen nodig is. Projecten gericht op ‘eigen kracht’ van bewoners dienen een back-up te krijgen van de overheid op schoon, heel en veilig.