Zorgen over politieke ondermijning door big data en microtargeting

De Staatscommissie Parlementair Stelsel heeft een probleemverkenning gepubliceerd, waarin zij de sterke en zwakke punten van de Nederlandse parlementaire democratie analyseert. Hierin kijkt ze ook naar belangrijke ontwikkelingen in de (regionale) politiek en samenleving die invloed hebben op de manier waarop het parlementair stelsel functioneert.

In de probleemverkenning heeft de staatscommissie onder leiding van Johan Remkes een zestal thema’s geformuleerd die nadere aandacht verdienen. Twee thema’s hebben eveneens betrekking op de lokale politiek.

Digitale beïnvloeding
Zo uit de commissie haar zorgen over het eventueel tekortschieten van bescherming tegen ondermijning van de democratische rechtsstaat. Ze wijst daarbij op de risico’s van digitalisering, en dan met name de beïnvloeding van kiezers met gerichte digitale middelen, zoals het gebruik van big data en microtargeting. Microtargeting is het gebruik van direct marketing datamining-technieken tijdens politieke verkiezingen en verkiezingscampagnes waarin ook voorspellende marktsegmentatie (predicitive market segmentation) een rol speelt. Met deze technieken is het mogelijk om individuele stemmers op een bepaalde partij te volgen en om potentiële sympathisanten (stemmers) te identificeren. Microtargeting is erop gericht om een ‘boodschap op maat’ over te brengen op een subgroep van de kiezers. Die boodschap is ontworpen op basis van unieke informatie over die subgroep.

Gemeenten
Een ander thema dat de commissie noemt, is de afnemende macht van de Rijksoverheid. Veel beslissingen die belangrijk zijn voor het dagelijks leven van mensen worden niet meer door de nationale politiek genomen, maar steeds vaker door anderen, zoals gemeenten, provincies of de EU. Toch is de Rijksoverheid voor veel burgers nog steeds het richtpunt. De commissie vraagt zich af of er afdoende wordt ingespeeld op deze veranderingen.

De probleemverkenning is de eerste fase van de werkzaamheden van de staatscommissie. Volgend jaar gaat ze de zes geformuleerde thema’s verder onderzoeken en bespreken met burgers en specialisten.