Er komt één landelijke organisatie waar inwoners discriminatie kunnen melden en terechtkunnen voor ondersteuning. De lokale loketten blijven, maar krijgen geld van het Rijk in plaats van gemeenten. En de wettelijke taken van gemeenten op het gebied van antidiscriminatie veranderen. De bedoeling is dat het nieuwe stelsel in 2027 ingaat.
Minister Uitermark van Binnenlandse Zaken wil het stelsel van antidiscriminatievoorzieningen (ADV’s) aanpassen. Volgens haar wringt het nu. ‘Voor een effectieve aanpak van discriminatie en racisme is het nodig dat de knelpunten bij de inrichting, taken en financiering van de huidige ADV’s worden opgelost. Daarbij zullen de sterke elementen van het bestaande stelsel behouden blijven, zoals de lokale loketten.’ Dat schrijft Uitermark in een brief aan de Tweede Kamer.
Gemeentelijke ADV’s
De Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen schrijft voor dat gemeenten inwoners toegang bieden tot een voorziening waar zij discriminatie kunnen melden. Op dit moment kunnen inwoners terecht bij ADV’s die zijn aangesloten bij de landelijke vereniging Discriminatie.nl. In Nederland zijn op dit moment 19 aparte ADV’s (vaak regionaal) met in totaal 27 loketten. Samen beslaan deze meer dan 95 procent van de gemeenten. De taken van deze ADV’s zijn het registreren van meldingen en het verlenen van onafhankelijke bijstand.
Knelpunten
Uit het rapport Inrichting, takenpakket en financiering van ADV’s van Berenschot uit 2023 kwamen diverse knelpunten naar voren. Zo krijgt een deel van de huidige ADV’s niet de volledige financiering die het Rijk beschikbaar stelt voor de uitvoering van de wet, omdat gemeenten vrij zijn in hoe ze het geld besteden. De bedragen die ADV’s ontvangen, lopen daardoor flink uiteen. De nieuwe centrale organisatie krijgt rechtstreeks geld van het Rijk, waarmee dat knelpunt volgens de minister verdwijnt.
Nieuw stelsel
Het rapport beschrijft een nieuw stelsel dat het kabinet wil overnemen. Het gaat om een ‘nieuwe antidiscriminatiewet’ met gesplitste verantwoordelijkheden voor gemeenten en een landelijke Stichting Antidiscriminatie. Gemeenten krijgen de expliciete opdracht antidiscriminatiebeleid te ontwikkelen (in deze handreiking wordt precies beschreven hoe en wat). Ook komen er wettelijke preventietaken bij.
‘Gemeenten vinden het belangrijk dat er sprake zal zijn van een duidelijke wettelijke landelijke taak, een duidelijke lokale taak en voldoende financiële middelen,’ schrijft Uitermark. ‘Zij geven aan dat er op dit moment nog onvoldoende duidelijk is wat betreft de beoogde preventietaak voor zowel de nieuwe organisatie als de gemeenten.’
Smalle en brede taken
Bij de taken wordt op voorstel van de G4 onderscheid gemaakt tussen ‘smalle’ en ‘brede’ preventie. Smalle preventie bestaat uit taken die bijdragen aan de versteviging van de positie en het uitvoeren van de taken van de nieuwe centrale organisatie. Activiteiten die bijdragen aan het verhogen van discriminatiemeldingen, meldingsbereidheid en vindbaarheid en herkenbaarheid.
Brede preventie gaat om taken die voortvloeien uit lokaal antidiscriminatiebeleid en -activiteiten binnen gemeenten (of regio).
Beschikbare middelen
Gemeenten maken zich zorgen als brede preventie geen wettelijke taak wordt, omdat het onderwerp niet in elke gemeente dezelfde prioriteit kent. Dit heeft vooral te maken met de ontoereikende middelen en capaciteit. Uitermark zegt in haar brief toe dat als er sprake is van een nieuwe wettelijke taak om antidiscriminatiebeleid mét preventie op te stellen en uit te voeren, ‘gemeenten ook financieel in staat worden gesteld om dit te doen’.
Hierbij geldt een richtbedrag van 0,26 euro per inwoner. Dat zou minimaal nodig zijn voor preventie zoals genoemd in het rapport van Berenschot. In totaal is dat bijna 5 miljoen euro.
Lokale loketten
‘Door de aanpak vanuit één centrale organisatie te organiseren, met lokale loketten, hebben we beter zicht op wat nodig is en is ondersteuning beter herkenbaar en toegankelijk,’ schrijft Uitermark. De landelijke organisatie wordt faciliterend aan de loketten (bijvoorbeeld voor HR, facilitaire zaken en communicatie). Ook moet de organisatie zorgen voor persoonlijke, vaste contactpersonen voor gemeenten. Dat is een belangrijke wens van zowel de gemeenten als de ADV’s.
2027
De plannen uit de hoofdlijnennotitie worden uitgewerkt in een conceptwetsvoorstel dat medio 2025 in internetconsultatie gaat. Ook komt er een plan ‘voor een zo zorgvuldig en soepel mogelijke overgang voor en van de huidige ADV’s en de medewerkers’. De beoogde datum van inwerkingtreding van de nieuwe wetgeving is 1 januari 2027.
Geef een reactie