Kiezen voor duurzaam inkopen? Social return? “Stel open vragen en doe niet zo krampachtig over het budget”, is het advies.
Steeds meer gemeenten kiezen voor de Economische Meest Voordelige Inschrijving (EMVI) bij aanbestedingen. “Je ziet dat bij maatschappelijke opgaven dat inkoop het belangrijkste sturingsinstrument wordt”, zegt kennismanager en trainer Karin van IJsselmuide van de beroepsvereniging voor inkopers, NEVI. “De eerste stap is gezet.”
Wie betaalt, bepaalt. Punt is het doel te bepalen. “De vraag is: wat is duurzaam?” vraagt IJsselmuide, die voor haar carrière bij NEVI als coördinator Inkoop bij de gemeente Vlaardingen werkte en daar onder meer een samenwerkingsverband voor Inkoop heeft opgezet met Schiedam en Maassluis. “Als het goed is gaan we van middelcriteria naar doelcriteria voor de productgroepen.”
Zijn de criteria voor duurzaam inkopen eenvoudig te halen?
“De productgroepen die bepaalden hoe je voor 100 procent duurzaam moest inkopen, was de eerste stap”, antwoordt de kennismanager. “Dat werd al snel een succes. Daarmee groeide ook wel het enthousiasme om duurzaamheid mee te nemen in de Economische Meest Voordelige Inschrijving.”
De eerste stap was een lage drempel.
“Ja. Laat ik een voorbeeld noemen: de computers met als eis het Energy Star label=100% voor die productgroep. Die werd massaal ingekocht, maar het is heel moeilijk om nu nog een computer zonder dit label te vinden. Zo wordt vrij snel voldaan aan de criteria. Toch is het probleem vooral dat we het dan nog steeds hebben over een meetinstrument en moeten dus juist naar doelgerichte criteria.”
Wat kan je als gemeente doen om dit te bereiken?
“Het begint al bij de vraagstelling. Stel open vragen; zo daag je leveranciers uit. Wees verder niet altijd te krampachtig over het budget. Als iemand de gemeenteraadsbesluiten volgt, is hem ook wel duidelijk wat het budget is.”
Dus gemeenten kijken nog steeds te veel naar de prijs?
“Het kan inderdaad beter. Of iets meer of minder duur is, kan je eenvoudig in kaart brengen. Of iets duurzamer is, kan je lastiger meten natuurlijk. Maar goed, dat is de uitdaging: steeds professioneler inkopen is steeds duurzamer inkopen.”
Zijn de aanbestedingsregels geen keurslijf?
“Nou, ook binnen aanbestedingen is veel mogelijk. Aanbesteden is een middel, de feitelijke inkoop het doel. Morgen geef ik een training bijeen grote gemeente, waarbij wij inkoop op de kaart gaan zetten door collegedoelstellingen om te zetten naar inkoopdoelstellingen. Het gaat daarbij om allerlei zaken zoals de reductie van CO2, maar ik kan me voorstellen dat gemeenten in het oosten van het land vanwege een hogere werkloosheid eerder kiezen voor social return bij hun inkopen. Een prachtig voorbeeld van doelen bereiken is de E-veiling die Rotterdam heeft gehouden voor duurzame armaturen.”
Hoe belangrijk is EMVI bij de inkoop van nieuwe taken?
“Men is nu vooral bezig de nieuwe taken zoals zorg zo goed mogelijk af te stemmen. Als het maar geregeld is, lijkt het idee. Met dit soort criteria zijn gemeenten nauwelijks bezig. Het doel is momenteel om iedereen dus alle leveranciers zoveel mogelijk binnenboord te houden.”
Is dat erg?
“Het is ergens wel te begrijpen, maar de helft van je inkoopomzet is straks bestemd voor de zorg. Als je hier echt wil sturen en doelen bereiken, heb je strategieën nodig. Gemeenten hebben nu hierbij nog geen idee wat ze te wachten staat. Toch is maatschappelijk verantwoord inkoopgedrag ook hierbij van groot belang. Een nieuw Wmo-debacle, waarbij werd ingeschreven onder de kostprijs, is onmenselijk en moet voorkomen worden.”
Komt dit wel goed?
“Dat zal nog wel een paar jaar duren, in ieder geval.”
Wat kunnen gemeentelijke inkopers nog meer doen in de zorg?
“Kijk eens naar de materialen, zeg ik dan. Wegwerphandschoenen, bijvoorbeeld. Die worden gebruikt bij de vleet, maar waar zijn die eigenlijk van gemaakt? Zijn ze afbreekbaar? Vaak worden ze ook niet in Nederland gemaakt, onder slechte arbeidsomstandigheden. Maar goed, dit zal nog langer duren. Misschien is daar eerst een ramp voor nodig, zoals dat onlangs nog gebeurde in een kledingfabriek in Bangladesh.”
Toch nog even over de prijs. Hoe kan je bezuinigen bij de inkoop?
“Het spanningsveld tussen prijs en kwaliteit blijft. Meer functioneel specificeren helpt. Kijk ook naar de total cost of ownership, wat dan wel gedragen moet worden door de organisatie. Je moet het wel kunnen, kijken naar het totaalplaatje. Wat dat betreft is mijn motto: voordenken beter dan nadenken.”
Thema: Inkoop en aanbesteden
Hier worden alle artikelen over deze onderwerpen verzameld >>
Hoezo was er indertijd sprake va een Wmo-debacle? Het was zonneklaar dat tot die tijd de zorgkantoren voor veel te veel geld huishoudelijk hulp hadden ingekocht. Dat is door de gemeentelijke aanbestedingen fors verminderd door a. scherper in te koen, en b. d aanbieders concurrentie ‘aan te doen’. Toen bleek dat ipv 75% duurdere huishoudelijke zorg maar 25% duurdere hulp (HH2) nodig was.
Maatschappelijk gezien heeft oen een financieel terechte correcte plaatsgevonden. Dat daardoor thuiszorgorganisaties in de problemen zijn gekomen vanwege slechte bedrijfsvoering is jammer, maar helaas.
Ik sluit niet uit dat er nu weer zo’n correctieslag gaat plaatsvinden t.o.v. (jeugd-)zorginstellingen waarbij tot op heden niet scherp ingekocht is door rijk, provincies en zorgkantoren.